Objèctes de Marquesa - Sabres
Las monacas en espata de milhòc
Crédit de la photo : ©PNRLG-Sabrina Ory
Monacas en espatas de milhòc - N° d’inv. : 2018.2.5
L'arrecòrda deu milhòc qu'es en cors dens las Lanas. S'aquera es tostemps aleatòria, la produccion d'augan qu'es evidentament de bèth tròç marcada preu sequèr. La societat agro-pastorau qu'ensajèva de s'emparar de las maishantas arrecòrdas per nombrós rituaus de proteccion, mès qu'avè egaument la necessitat e lo talent d’utilizar au mélher la hruita de las soas arrecòrdas. Atau, las espatas de milhòc (o hulhas) que servivan a la fabricacion de tapís e de monacòtas dab lasquaus los mainats deu quartièr e joguèvan. Que tròban aquera sòrta d’objèctes dens mantuas regions e país productors de milhòc. La Romania que'n produit tostemps grandas e coloridas, bien diferentas de las sòbrias monacas haut-landesas. Pauc de personas mestrejan enqüèra aqueth saber har mès l’ua d’entr' iras qu'a bien volut ne fabricar mantuas per las colleccions de l’ecomusèu en 2018. Aquò qu'avè hèit l’objècte d’un reportatge fòtos expausat au musèu nationau Dimitrie Gusti de Bucarest en 2019*. Quauquas uas de las nòstas animatoras que's son formadas egaument e la practica que torna vàder chic a chic. Ua bona irèia entà aucupar los vèspes de la gòrra !
---------------------------------------------------------------------------------------
E d'autas parts dens lo Monde ?
Las monacas qu'èran de tots temps estat utilizadas d'aquí en avant, dens rituaus religiós o magics capvath lo monde, monacas tradicionaus hèitas dab materiaus taus com l’argèla o lo bòi qu'èran estat trobadas en Africa, Asia, Americas, Oceania e Euròpa. Totun, n’i a pas termièra estricta entre l’istòria de las monacas rituaus e la deus jòcs : dens daubuas civilizacions, las monacas rituaus qu'èran balhadas aus mainatges, o servivan com mejan d’educacion o de transmission de l’eretatge culturau ; dens d’autas, las monacas qu'èran consideradas com portadoras de poders magics e defenduts preus mainatges. Sigond Max von Boehm, especialista de l’istòria de las monacas e marioletas anticas, « la genèsi de la monaca que diu estar trobada dens aquera qualitat comuna aus publes permèrs e aus mainatges, la facultat de deburar de las fòrmas umanas e animaus dens totas sòrtas de manifestacions, taus com ròcs e còrnas, òs e arraditz, dont an estimulat ua imaginacion naturau ». Arron un torn deu monde de las monacas tradicionaus, que carré pensar tanbei a las folcloricas, e balhar hitas cronologicas de l’istòria de las monacas, de l’antiquitat dinc a l'entrada deu sègle XXIau. Un exemple au bèth miei deus auts : Au Canada, los autoctònes, aperats nacions permèras, que fabrican monacas en materiaus naturaus, tau com lo bòi, lo cueir, la prissa e lo cabelh de milhòc, com los landés ! Aquiras darrèras, popularas dens l’istòria deus publes de las sheis nacions iroquesas de la region de le laca Ontariò que cotivan lo milhòc, que presentan jogadors de cròça o dançaires de cerc. Los Iroqués ne guastan pas l'arrecòrda : cada produit qu'es espleitat, comprés las espatas e tanòcs de milhòc ; las espatas que sèrven a har natas, cauçons, masquetas e monacas. Dens lo monde sancèr, las monacas, ua longa istòria !
Lo cartable
Aqueth n'es pas lo de la resèrva. Védem lo ligam roge ci devath, l'url alienòr en roge :
Benlèu qu'es l’òra d'espiar la cartablada davant la despartida per l’escòla ! Lo cartable dont ves pàrlam uei que tornarà au cap quauquas sovinènças aus eslhèves de las anadas 70 e entrada de las 80, e mèi particularament n'ua Elsà, petit nòm inscrivut a l'arrebohin de 'queth cartable escairit. Qu’es efectivament dens la decennia 70 que lo cartable de plastic pren lo pas sus lo de cueir. Mens costós que lo son aujon, qu'es mèi soent remplaçat e pòd atau s’emberogir dab los eròis deus dessenhs animats (Goldoràk, Heidí, ...etc.) e de motius divèrs taus com aquiras duas guitas seguidas de sheis guitòts. Un pegasolet vantants la valor de la tota navèra Citroën Visa (produsida a partir de 1978) que confirma lo periòde d’utilizacion de 'queth cartable per Elsà dont coneisherà benlèu lo companhon de las soas permèras annadas d’escòla.
https://www.alienor.org/collections-des-musees/fiche-objet-228078-cartable
Que lo tròban dens los filmes, sus l'esquia deus nòsts mainatges, dens la man deus sons professors e uei au braç de tots. Lo mitic cartable de cueir qu'a sabut préner plaça dens la nòsta vi'a vitanta. Mès com aqueth sacòt a creat la soa renomada ? D'ond arriba aquera reputacion dont hèit d'eth, desempús decadas, l'accessòri de tribalh indispensable ?
Sègle XIXau : lo cartable « maison »
Crompar porta-pluma, encre e auts petits ahars que còsta alavetz hòrt car per la màger part de las familhas. Entà arditejar, las familhas qu'arnesan los sons escolans de sacs fabricats a la maison dab lo son mestior per conténer lo son materiau e lo son de qué. L’aujon deu cartable qu'èra vadut ! La màger part deu temps, que s’agís d’un sacòt de tela portat au penent. S'es solide, n’es pas forçadament hòrt confortable e, sustot, qu'empara mau lo contenut deus trucs e deu maishant temps ! Dens daubuas regions de montanha, mainatges que portèvan quitament un cartable tot-en-un en bòi, a l'encòp sac de transpòrt, burèu e eslissadera !
Sègle XXau : lo cartable de seria
De mèi en mèi de dròlles que van a l’escòla, qu'an donc hrèita de cartables solides, confortables e economics, en capacitat de passar d’un dròlle a l’aut dens la frairia. Los modèles de cueir, cars, que son los permèrs a quilhar duas portaderas, que balhan a la hèita fin lo cartable practic e confortable a portar. Preus mens fortunats, lo cartable de carton borit qu'es ua alternativa interessènta.
Sègle XXIau : lo cartable reinventat
Qu’es d’abòrd l’ofensiva de la sarpa dont a destroncat lo marcat deu cartable tradicionau dens las annadas 80. Pui qu'es arrivat lo cartable dab arrodetas : hòrt popular, aqueth qu'arnesa los dròlles a còps tanlèu la mairau, e atau dinc au collègi. Au licèu, qu'es ua auta istòria : lo cartable qu'es descaçat desempús hòrt longtemps per sacs mèi estilizats o enqüèra tostemps l’indesarrigabla sarpa de tela o de cueir. La causida deu sac de cors que participa a l'estile que desiran se balhar : mòde, espòrt, descontractat, ...etc. Lo cartable que vad lavetz un navèth accessòri de mòde !
Lo negahòu - La périssoire
Fòto : ©PNRLG-Sabrina Ory
Lo negahòu de « Marnia »
Qu'atz dejà vist o praticat la canoa ? Lo caiac tanbei ? Mès e coneishetz lo negahòu ?
L'objècte presentat ací qu'es la muisha de 'quiras embarcacions inventadas a la fin deu sègle XIXau e immortalizadas notadament per Gustavi Caillebotte. Miats dab ua pagaia doble, los negahòus qu'èran coneishuts com, be de vrai, viradís, çò dont balharé lo son nòm (deu vèrbe negar). Aqueth negahòu qu'es entrat augan au bèth miei de las nòstas colleccions mercí a Sergi Martin. La soa hemna Nicòla (arrèr hilha Estibal), professora e artista de Salas shafrada « Marnia », de dòu har dispareishuda en 2020, que guardèva aquera barca utilizada per la soa familha desempús la soa fabricacion fin deu sègle XIXau. Que vaisherè sus la part girondina de l'Èira per la pesca aus auborns, la caça aus guits e la passejada. Davant d'arribar a l'ecomusèu, lo negahòu qu'estot restablit per Max Martin, cosin deu donador.
negahòu = noie le fou ... qui ose s'y aventurer dessus.
Negahòu : quau nòm estranh per ua barca de leser… e de competicion.
Ne saben pas qui es l’autor de 'quera apellacion mès l’etimologia n'es clara, suggestiva e conjuratora. "Périssoire" que pareish preu permèr còp dens un jornau locau, "lo jornau deu Cher" en 1850, per condar un maishant miscap. Dab la soa silhoeta eslairada e la simplicitat de la soa linha, lo negahòu qu'es un instrument de perdicion potenciau, d’ua englotida fatau preu navigator inexperimentat, insufisentament acostumat au manejar de la pagaia, inatentiu a la branca d’aubre dont s’esten per-sus l'arriu dont harà partvirar la barqueta, o simplament desentenut deus corrènts e contra-corrènts a húger. Lo negahòu qu'avot un bèth succès a la Bèra epòca, no seloment en arriu mès tanbei au bòrn de la mar on los mauparats son diferents e las andadas a còps imprevisiblas. Se n'arriden, cantan, s'escarcalhan de véder los auts partvirar, shetz pensar ua segonda que seràn los seguents…
Adara lo "paddle" qu'a pres quasi pertot la soa plaça per 'quiths jòcs d'aiga !
Un site en francés entà ne saber mèi sus aquera barca la "périssoire":
https://www.histoire-aviron.fr/images/_actu/2022PerissoireOrigineHistoireAvironChopotE.pdf
La crotz de Sent Jan
La Sent Jan qu'es l'escadènça de rituaus nombrós.
L'un d'iths qu'es unqüèra praticat locaument per quauquas personas, amorosas de las plantas, hidèus a las tradicions o dont vòlen aparar la soa maison.
Que s'i trecta ací de la fabricacion de la crotz, hicada lo 24 de junh au dessús de las pòrtas.
Mantuas tecnicas que son coneishudas.
La qui am causit de muishar uei qu'es la fabricacion en medoth/mèussa de junc mèi praticada en Shalòssa que non pas en lo Lana Grand mès totun presentas en dus exemplaris au còr de las nòstas colleccions.
Entà ne saber mèi sus aquera pratica, véder :
https://www.alienor.org/collections-des-musees/fiche-objet-232597-croix-de-saint-jean
Fòto : ©Alienor.org-Vincent Lagardère
Date de dernière mise à jour : 09/07/2025
Questions / Réponses