Objèctes de Marquesa - Sabres
Les monacas en espata de milhòc
Crédit de la photo : ©PNRLG-Sabrina Ory
Monacas en espatas de milhòc - N° d’inv. : 2018.2.5
L'arrecòrda deu milhòc qu'es en cors dens les Lanas. S'aquera es tostemps aleatòria, le produccion d'augan qu'es evidentament de bèth tròç marcada preu sequèr. Le societat agro-pastorau qu'ensajèva de s'emparar de les maishantas arrecòrdas per nombrós rituaus de proteccion, mès qu'avè egaument le necessitat e lo talent d’utilizar au mélher le hruita de les soas arrecòrdas. Atau, les espatas de milhòc (o hulhas) que servivan a le fabricacion de tapís e de monacòtas dab lesquaus los mainats deu quartièr e joguèvan. Que tròban aquera sòrta d’objèctes dens mantuvas regions e país productors de milhòc. Le Romania que'n produit tostemps grandas e coloridas, bien diferentas de les sòbrias monacas haut-landesas. Pauc de personas mestrejan enqüèra aqueth saber har mès l’uva d’entr' eras qu'a bien volut ne fabricar mantuvas per les colleccions de l’ecomusèu en 2018. Aquò qu'avè hèit l’objècte d’un reportatge fòtos expausat au musèu nationau Dimitrie Gusti de Bucarest en 2019*. Quauquas uvas de les nòstas animatoras que's son formadas egaument e le practica que torna vàder chic a chic. Uu' bona irèia entà aucupar los vèspes de le gòrra !
---------------------------------------------------------------------------------------
E d'autas parts dens lo Monde ?
Les monacas qu'èran de tots temps estat utilizadas d'aquí en avant, dens rituaus religiós o magics capvath lo monde, monacas tradicionaus hèitas dab materiaus taus com l’argèla o lo bòi qu'èran estat trobadas en Africa, Asia, Americas, Oceania e Euròpa. Totun, n’i a pas termièra estricta entre l’istòria de les monacas rituaus e le deus jòcs : dens daubuvas civilizacions, les monacas rituaus qu'èran balhadas aus mainatges, o servivan com mejan d’educacion o de transmission de l’eretatge culturau ; dens d’autas, les monacas qu'èran consideradas com portadoras de poders magics e defenduts preus mainatges. Sigond Max von Boehm, especialista de l’istòria de les monacas e marioletas anticas, « le genèsi de le monaca que diu estar trobada dens aquera qualitat comuna aus publes permèrs e aus mainatges, le facultat de deburar de les fòrmas umanas e animaus dens totas sòrtas de manifestacions, taus com ròcs e còrnas, òs e arraditz, dont an estimulat uu' imaginacion naturau ». Arron un torn deu monde de les monacas tradicionaus, que carré pensar tabé a les folcloricas, e balhar hitas cronologicas de l’istòria de les monacas, de l’antiquitat dinc a l'entrada deu sègle XXIau. Un exemple au bèth miei deus auts : Au Canada, los autoctònes, aperats nacions permèras, que fabrican monacas en materiaus naturaus, tau com lo bòi, lo cueir, le prissa e lo cabelh de milhòc, com los landés ! Aqueras darrèras, popularas dens l’istòria deus publes de les sheis nacions iroquesas de le region de le laca Ontariò que cotivan lo milhòc, que presentan jogadors de cròça o dançaires de cerc. Los Iroqués ne guastan pas l'arrecòrda : cada produit qu'es espleitat, comprés les espatas e tanòcs de milhòc ; les espatas que serven a har natas, cauçons, masquetas e monacas. Dens lo monde sancèr, les monacas, uu' longa istòria !
Lo cartable
Aqueth n'es pas lo de le resèrva. Védem lo ligam roge ci devath, l'url alienòr en roge :
Benlèu qu'es l’òra d'espiar le cartablada davant le despartida per l’escòla ! Lo cartable dont ves pàrlam uei que tornarà au cap quauquas sovinènças aus eslhèves de les anadas 70 e entrada de les 80, e mèi particularament n'uu' Elsà, petit nòm inscrivut a l'arrebohin de 'queth cartable escairit. Qu’es efectivament dens le decennia 70 que lo cartable de plastic pren lo pas sus lo de cueir. Mensh costós que lo son aujon, qu'es mèi soent remplaçat e pòd atau s’emberogir dab los eròis deus dessenhs animats (Goldoràk, Heidí, eca.) e de motius divèrs taus com aqueras duvas guitas seguidas de sheis guitòts. Un pegasolet vantants le valor de le tota navèra Citroën Visa (produsida a partir de 1978) que confirma lo periòde d’utilizacion de 'queth cartable per Elsà dont coneisherà belhèu lo companhon de les soas permèras anadas d’escòla.
https://www.alienor.org/collections-des-musees/fiche-objet-228078-cartable
Que lo tròban dens los filmes, sus l'esquia deus nòsts mainatges, dens le man deus sons professors e uei au braç de tots. Lo mitic cartable de cueir qu'a sabut préner plaça dens le nòsta vita vitanta. Mès com aqueth sacòt a creat le soa renomada ? D'ond arriba aquera reputacion dont hèit d'eth, desempús decadas, l'accessòri de tribalh indispensable ?
Sègle XIXau : lo cartable « maison »
Crompar porta-pluma, encre e auts petits ahars que còsta alavetz hòrt car per le màger part de les familhas. Entà arditejar, les familhas qu'arnesan los sons escolans de sacs fabricats a le maison dab lo son mestior per conténer lo son materiau e lo son de qué. L’aujon deu cartable qu'èra vadut ! Le màger part deu temps, que s’agís d’un sacòt de tela portat au penent. S'es solide, n’es pas forçadament hòrt confortable e, sustot, qu'empara mau lo contenut deus trucs e deu maishant temps ! Dens daubuvas regions de montanha, mainatges que portèvan quitament un cartable tot-en-un en bòi, a l'encòp sac de transpòrt, burèu e eslissadera !
Sègle XXau : lo cartable de seria
De mèi en mèi de dròlles que van a l’escòla, qu'an donc hrèita de cartables solides, confortables e economics, en capacitat de passar d’un dròlle a l’aut dens le frairia. Los modèles de cueir, cars, que son los permèrs a quilhar duvas portaderas, que balhan a le hèita fin lo cartable practic e confortable a portar. Preus mensh fortunats, lo cartable de carton borit qu'es uu' alternativa interessènta.
Sègle XXIau : lo cartable reinventat
Qu’es d’abòrd l’ofensiva de le sarpa dont a destroncat lo marcat deu cartable tradicionau dens les anadas 80. Pui qu'es arrivat lo cartable dab arrodetas : hòrt popular, aqueth qu'arnesa los dròlles a còps tanlèu le mairau, e atau dinc au collègi. Au licèu, qu'es uu' auta istòria : lo cartable qu'es descaçat desempús hòrt longtemps per sacs mèi estilizats o enqüèra tostemps l’indesarrigabla sarpa de tela o de cueir. Le causida deu sac de cors que participa a l'estile que desiran se balhar : mòde, espòrt, descontractat, etc. Lo cartable que vad lavetz un navèth accessòri de mòde !
Lo negahòu - La périssoire
Fòto : ©PNRLG-Sabrina Ory
Lo negahòu de « Marnia »
Qu'atz dejà vist o praticat le canoa ? Lo caiac tabé ? Mès e coneishetz lo negahòu ?
L'objècte presentat ací qu'es le muisha de 'queras embarcacions inventadas a le fin deu sègle XIXau e immortalizadas notadament per Gustavi Caillebotte. Miats dab uu' pagaia doble , los negahòus qu'èran coneishuts com, be de vrai, viradís, çò dont balharé lo son nòm (deu vèrbe negar). Aqueth negahòu qu'es entrat augan au bèth miei de les nòstas colleccions mercí a Sergi Martin. Le soa hemna Nicòla (arrèr hilha Estibal), professora e artista de Salas shafrada « Marnia », de dòu har dispareishuda en 2020, que guardèva aquera barca utilizadaper le soa familha dempús le soa fabricacion fin deu sègle XIXau. Que vaisherè sus le part girondina de l'Èira per le pesca aus auborns, le caça aus guits e le passejada. Davant d'arribar a l'ecomusèu, lo negahòu qu'estot restablit per Max Martin, cosin deu donador.
negahòu = noie le fou ... qui ose s'y aventurer dessus.
Negahòu : quau nòm estranh per uu' barca de leser… e de competicion.
Ne saben pas qui es l’autor de 'quera apellacion mès l’etimologia n'es clara, suggestiva e conjuratora. "Périssoire" que pareish preu permèr còp dens un jornau locau, "lo jornau deu Cher" en 1850, per condar un maishant miscap. Dab le soa silhoeta eslairada e le simplicitat de le soa linha, lo negahòu qu'es un instrument de perdicion potenciau, d’uu' englotida fatau preu navigator inexperimentat, insufisentament acostumat au manejar de le pagaia, inatentiu a le branca d’aubre dont s’esten per-sus l'arriu dont harà partvirar le barqueta, o simplament desentenut deus corrènts e contra-corrènts a húger. Lo negahòu qu'avot un bèth succès a la Bèra epòca, no seloment en arriu mès tabé au bòrn de le mar on los mauparats son diferents e les andadas a còps imprevisiblas. Se n'arriden, cantan, s'escarcalhan de véder los auts partvirar, shetz pensar uu' segonda que seràn los seguents…
Adara lo "paddle" qu'a pres quasi pertot le soa plaça pr'aqueths jòcs d'aiga !
Un site en francés entà ne saber mèi sus aquera barca le "périssoire":
https://www.histoire-aviron.fr/images/_actu/2022PerissoireOrigineHistoireAvironChopotE.pdf
Le crotz de Sent Jan
Le Sent Jan qu'es l'escadènça de rituaus nombrós.
L'un d'iths qu'es unqüèra praticat locaument per quauquas personas, amorosas de les plantas, hidèus a les tradicions o dont vòlen aparar le soa maison.
Que s'i trecta ací de le fabricacion de le crotz, hicada lo 24 de junh au dessús de les pòrtas.
Mantuvas tecnicas que son coneishudas.
Le qui am causit de muishar uei qu'es le fabricacion en medoth/mèussa de junc mèi praticada en Shalòssa que non pas en lo Lana Grand
mès totun presentas en dus exemplaris au còr de les nòstas colleccions.
Entà ne saber mèi sus aquera pratica, véder :
https://www.alienor.org/collections-des-musees/fiche-objet-232597-croix-de-saint-jean
Fòto : ©Alienor.org-Vincent Lagardère
Date de dernière mise à jour : 10/03/2023
Questions / Réponses