Descripcion e iconografia deu Portau

        Lo permèr nivèu deu Portau que's compausa en alternància, de tres colomnas e de quate colomnetas, de cada costat de le pòrta qui mia a le nau.

L'abac, part superiora deus capitèths escultats de hulhatges, que fòrma uu cornissa sus lequau s'apieja lo nivèu dusau deu Portau.

Aqueth darrèr qu'es constituit d'un timpan muishant principaument le Vierge au nin, l'adoracion deus magues e de tres vossuras istoriadas qui  

illustran le parabòla de les vierges bravas e de les vierges hòlas, los profètas, e los tribalhs deus mes associats au cicle deu zodiac.

Cordons decoratius que desseparan les vossuras.

Lo timpan

       L'adoracion deus Magues. Evangèli segon Matèu (2,1-12) :

       Le fòrma en creishents de 'queth timpan qu'es hòrt originau.

Aqueth modèle, dont n'a pas d'equivalent en França qu'estot probablement adoptat per aumentar le hautor deu passatge en lo son bèth mei.

Aqueth procediment qu'introdusís uu constrenta per l'escultor en rason de les duvas extremitats deu creishent redusidas e barradas.

Uu bordura de hulhas treuladas qu'arròda lo timpan. 

       Los reis magues. Melquiòr, Gaspar e Baltasar que son representats en vestit reiau dab uu longa rauba e uu corona.

Le preséncia deus shivaus dens lo còrn esquèr que soslinha l'importància deus personatges e lo long percors efectuat.

Le posicion deu sons còs que seguís uu composicion frequentament utilizada au cors deus sègles XII^au e XIII^au.

Qu'avançan de cap a le Vierge ; lo permèr qu'es ajolhat entà har lo son present e lo dusau que's torna de cap au tresau. 

       L'estela a 12 brancas. (L'estela de l'aulhèr). Que representa lo lugran qui mièt los reis magues de cap au nin Jèsus. 

       Los aubres. Le simbolica de 'quiths dus aubres n'es pas clara. Uu permèra interpretacion que'us appressèt de l'aubre de vita descrivut dens le genèsi.

Dens aqueth cas, qu'anonciarén le vinuda de Jèsus Crist e le soa mòrt sus le crotz.

En Jaques Lacòste, professor emerit a l'Universitat de Bordèu III que veid dens aquiths aubres uu referéncia a l'aubre de vita de le Jerusalem Nava.

Que son lavetz uu hont de neuriment e de guarison. 

Descripcion e iconografia deu Portau

      Le  Verge au nin. Le mair deu Crist qu'es representada segon lo tipe de « La Vierge en Majestat ».  En efèit, qu'es coronada e sietada sus un tròne dab lo nin sus los sons jolhs. La soa man esquèrra que'u ten per tant que la dreta divè téner un objècte actuaument despareishut, belhèu un floron. 

       Lo nin Jèsus.  Qu'es tanben coronat. La posicion de la soa man dreta qu'es caracteristica deu signe de benediccion (poç indèx e dit màger 
tibats, los dus darrèrs plegats). Aquera gèsta que diu s'adreçar aus magues. Dens la soa man esquèrra, que ten un libre qui simbolisa probable la Bíblia, qu'es a díser la paraula de Diu. 

       Sent Jausèp.  Qu'es sietat, lo son cap pausant suu cap d'uu cana. Que sembla adromit o soscaire.

Que pòden suspausar que recep l'òrdi de húger en Egipte per evitar las miaças d'Eròdes, loquau vòu tuar lo nin Diu venent de vàder.

       Le hemna velada. Qu'es seitada, la man esquèrra estenuda, la pauma virada de cap a l'exterior.

D'après E. Goyheneche, que seré Salomé, l'ua de las duvas mairolèras qui assistit Maria. Segon los Evangèlis apocrifes, la soa man s'es secada au moment on dobtèt de la virginitat de Maria. Qu'es miraclosament guarida preu simple contacte deu Nin. 

       Le  "copa" devath un arc polilobat. 
Que representa uu vasca batiala cohada d'un cobèrt e montada sus uu corta colomna. Per li balhar tota le soa dimension e ne pas le con·hóner dab uu 
copa, l'artista que le plaça devath un arc polilobat representant un baptistari. L'ensemble que pòt estar considerat com uu prefiguracion de le batiada.

Les vossuras

       A l'ensús deu timpan, lo Portau que's compausa de tres vossuras istoriadas separadas per quate cordons decoratius. 

 Cordon permèr

 Qu'es format d'un motiu vegetau repetitiu constituit de cinc hulhas treuladas. Dus personatges antropomòrfes ajolhats que son situats a les arrecadudas deu cordon. 
        L'anhèth mistic, situat au som de l'arc, que pòrta sus l'arrea uu crotz grèca. Que simboliza lo Sauvaire en raperar lo son sacrifici, le soa òbra 
redemptora e le soa batiada per Sent Jan Baptista. « L'endoman, vedent Jèsus vir ad eth, (Jan Baptista) que dit : Ací l'anhèth de Diu, qui tira lo 
pecat deu monde. » Evangèli segon Sent Jan (1,29) 

    Vossura permèra :

     Les vierges bravas, les vierges hòlas

Aquera scèna qu'es tirada de le parabòla segon Sent Matèu: 

       « 1- Alavetz que'n serà deu Reiaume deus Cèus com de les dètz vierges qui se n'anoren, munidas de les soas lampas, a l'encontra de l'espós. 2- Òr cinc 
d'entr' eras qu'èran pègas e cinc èran senadas. 3 - Les pègas, en efèit, que prenoren les soas lampas, mès shétz se munir d'òli ; 4 - Per tant que les senadas, en 
medís temps que les soas lampas, prenoren òli dens les fiòlas. 5 - Com l'espós se hadè esperar, que s'assomelhèren totas e s'adromilhèren. 
6 - Mès a meineit un crit que retentís : « Ací l'espós ! Sortitz au son encontra ! »  7 - Lavetz totas aquiras vierges que's desvelhèren e adobèren les soas lampas. 8 -  E les pègas de díser a les senadas : « Balhatz-nes de l'òli vòst, pr'amon que s'estupan les nòstas lampas. » 9 - Mès aquiras que les responoren : « Que n'i auré shétz dobte pas pro per nosatis e per vosatis ; anatz meilèu en ço deus marcants e crompatz-ne per vosatis. » 1 - Qu'èran anadas en crompar quèn arribèt l'espós : les qui èran prestas entrèren dab eth dens le sala de les nòças, e le pòrta que's barrèt. "Finalament les autas vierges qu'arribèren tabé e que dishoren : Senhor, Senhor, aubritz-nes ! 12  - Mès que responot : « En vertat que v'ic disi, ne vos coneishi pas. » 13 - Velhatz donc, pr'amon ne sabetz ni lo jorn ni l'òra. »                 Evangèli segon Sent Matèu (25, 1-13) 

       Le darrèra frasa de le parabòla de Matèu qu'estot interpretada preus Pairs de le glísia com un rappòrt simbolic dab lo Jutjament darrèr.

      Atau, les vierges bravas (avisadas), a les lampas quilhadas que corresponen a les elegidas e les vierges hòlas (inchalentas), a les lampas versadas que son les damnadas.  Que nòtan uu anomalia en rapòrt au tèxte sacrat. Sus le vossura, les vierges que son au nombre de 12 au lòc de 10. 
       L'escultor qu'a dispausat les vierges bravas suus clavèus d'esquèrra, les verges hòlas suus de dreta. Lo palais de l'espós que's situa suu clavèu centrau. 
       Le representacion deu palais que's hèit suu medís principi de diferenciacion. L'ala esquèrra, situada deu costat de les vierges bravas, que presenta lo 
Crist aurolejat davant le pòrta aubèrta dont invita les elejudas a penetrar dens le Jerusalem Celesta. L'ala dreta, deu costat de les vierges hòlas que met en scèna pòrtas barradas. 

       Cordon dusau

        Que dessepara le vossura de les vierges bravas e de les vierges hòlas de le deus profètas. Lo décor qu'es compausat per le repeticion d'un medís motiu constituit d'uu flor entre duvas hulhas. 
       A les arrecadudas deu cordon dus personatges que sont representats. Sol lo d'esquèr qu'es enqüèra visible acholat e grimacejant.

Les vossuras

  Vossura dusau

     Los profètas  

Qu'es ornada de dotze personatges interpretats com profètas en rason deus filactèris que pòrtan. Aquiths rotlèus a mei aubèrts que bremban que n'avoren qu'uu vertat a mei revelada. Que son los pòrta paraula de Diu. Uu grana diversitat qu'exist entre los personatges : posicion deus còs (quilhats, seitats, camas crotzadas), mans, fòrmas deus drapats e de les cohaduras. 

A l'excepcion de tres personatges, le Sibila, Dàvid e Elias , les escuturas ne son pas identificaderas.

Qu'es probable que sus los filactèris se trobèva lo nòm, uei desapareishut, de cada profèta.

      Le Sibilha

Vaduda en Asia Menora pendent l'Antiquitat, lo mite de les Sibilhas qu'es passat en Grècia pui a Roma. Aquiras hemnas que legèn dens l'avenir e los Pairs 
de le Glísia de l'epòca medievau qu'an vist dens le soa profecia l'anóncia deu Messias. 
De nombrosas Sibilhas que son estadas representadas dens l'art crestian . 
Totun, nat atribut iconografic especific ne permet pas d'identificar precisament le de Mamisan.

      Dàvid

Qu'a succedit a Saül, lo permèr deus reis d'Israèl au sègle X^au davant J.C. Que va ahortir lo poder deu reiaume joen e lo balhar un capdulh : Jerusalèm. 
 A Mamisan, Dàvid qu'apareish com rei musician. En efèit , qu'a compausat saumes a la glòria de Diu qui cantèva en s'acompanhants de le soa harpa. L'escultor que s'es inspirat d'un modèle tradicionau en lo representant atjat, barbut, coroat e portant lo son instrument de musica.

      Elie de Thischbite

     Au sègle IX^au davant J.C., qu'a consacrat le soa vita a regetar lo culte deus dius estrangèrs qui son aus  sons uelhs de faus dius. 
Aquera mission divina qu'obligarà Elie a húger dens lo desèrt mantuns còps pendent  la soa vita. Los sons sejorns que van inspirar los artistas crestians pusqu'i veden uu prefiguracion de le vita deus ermitas. Qu'es aqueth imatge qui es estat causit a Mamisan. Elie qu'es en efèit praubament vestit de pèths de bèstias.

Les vossuras

Cordon Tresau

   Que separa la vossura deus profètas de le deus mes de l'annada. Le decoracion florau que pausa sus le repeticion d'un sol motiu vegetau . Aqueth motiu qu'es constituït de quate hulhas trilobadas nodadas qui son intercaladas dab uu hulha trilobada a tija acampanada. 
 A les recadudas deu cordon, dus personatges que son representats ajucats . Lo d'esquèrra qu'es enqüèra hòrt vededer. Sus le soa esquia qu'es dispausat un lintèu qui balha au personatge l'impression de suportar lo pes deu cordon.  

   Vossura tresau

   Los mes de l'annada associats aus signes deu zodiac. 
 Le vossura qu'es compausada de 14 scènas (clavèths). L'annada ne comptant pas que dotze mes, les extremitats que representan a esquèrra le luta entre un cavalèr e un leon e a dreta, uei desapareishuts, un òmi e lo son mulet. 
- Scèna de luta. Lo cavalèr a pè que combat un leon au còs a còs . 
L'equipament deu guerrièr qu'es minuciosament detalhat e que muisha enqüèra un còp l'adreça de l'escultor : còta de malha, èlme conic a nasau, aubèrc, esperons, escut, espada. 
L'iconografia d'aqueth clavèth que nes escapa. Que s'agís d'uu allusion au combat deus vicis e de les vertuts, deu combat de Samson, o tot simplament deu combat entre l'òmi e l'animau ? 
 Au devath, un òmi qu'es cocat, les camas aplegadas, les mans sus le parpacha. Lo son cap que pausa sus le d'un aut personatge.

Los mes

Au dessús que començan les òbras deus mes acompanhats deus signes deu zodiac. Dens l'òrdi :

Ger

entà illustrar lo permèr mes deu calendari crestian, l'escultor que representa lo diu antic Janus bifrons. Aqueth personatge mitologic qu'es lo diu de l'anciana Roma e gardian de les Pòrtas. Qu'a uu dobla fàcia : l'ua qu'espia l'annada qui comença e l'auta qu'es virada cap entà le qui s'acaba. 
L'Aquari qu'es simbolizat pr'un personatge qui vèrsa aiga suus caps de Janus. Aquera representacion que puiré evocar les hòrtas precipitacions dont s'abaten en ger.

Huurèr

devath un arc trilobat, un òmi qu'es seitat, uu cobèrta sus les soas espanlas. Aqueth mes qu'es un periòde hred e chic favorable aus tribalhs deus camps. Que's damòra donc a l'acès dens lo son ostau (simbolizada per l'arc) entà efectuar òbras petitas. 
Au dessús, dus peishs que representan lo signe zodiacau .

Març

dab l'arribada d'un temps mèi clement, los tribalhs agricòlas que tornen . 
Un paisan, acompanhat d'un mainatge, que talha la vinha o un aubre dab l'ajuda d'uu poda. 
Aquera scèna qu'es dominada peu Taure, mentre que lo Marro i diuré figurar.

Abriu

sus aqueth clavèth, uuhemna que's passeja dens un jardin. Que ten uu flor dens la soa man esquèrra, qu'es la prima . 
Lo signe de le Balança qu'es associat ad aqueth personatge mentre qu'i carré véder lo Taure.

Mai

un cavalèr que ten dens le soa man dreta un faucon uei despareishut, probable le representacion d'un senhor a le caça. 
Un leon estilizat qu'es representat a le cima deu clavèth en plaça deus Bessons.

Junh

maugrat le hòrta degradacion d'aqueth clavèth, que's pòt observar un òmi qui sèga lo blat o lo segle dab l'ajuda d'uu hauç. 
Au dessús, un cranc que simboliza lo Càncer. Qu'ei ací a le soa plaça . 
De cima de l'arc, los sheis darrèrs mes de l'annada que dravan de cap a le dreta .

Julhet

un paisan, provedit d'un eslagèth, que bat lo blat o lo segle estenut aus sons pès. A le soa dreta, que s'obsèrva garbas ligadas. A le soa esquèrra, un recipient que sèrv benlèu a conténer lo gran frescament batut. 
 Lo signe de l'Escorpion qu'es simbolizat per uu salamandra e que remplaça lo Leon .

Aost

un paisan que dalha lo son camp pr'amor qu'aqueth mes es lo periòde on se hèi la segonda copa deu hen (l'arredalh). 
 Au som a esquèrra, le representacion femenina que simboliza lo signe de le Vierge mentre que le flor puiré evocar lo só e les hòrtas calors deu mes d'aost.

Seteme

qu'es lo mes de las vrenhas. Mes de julhet e la salamandra simbolizant lo signe de l'escorpion. Un paisan que ten dens le soa man dreta un cistèth e que culhís l'arrasim en trepejant les gaspas dens uu cuba. 
 Lo signe deu Marri qu'es associat ad aquera scèna mentre que le Balança i diuré figurar.

Octobre

un òmi que brandís un baston e que mia los sons pòrcs dens lo bòsc entà minjar les aglans (lo padoatge). 
Un personatge mi-òmi mi-shivau, armat d'un arc troçat que simboliza lo Sagitari. Qu'es meilèu le plaça de l'Escorpion .

Noveme

un òmi que ten dens le soa man esquèrra uu agulhada e que guida un araire tirat per dus buus . 
Lo signe deu Sagitari qu'es remplaçat per uu scèna de caça : un can que nhaca le cropa d'uu enòrma lèbe .

Deceme

los tribalhs deus camps que son acabats. Un òmi qu'es entaulat dens lo son ostau . 
Lo signe deu Capricòrn qu'èra associat ad aquera scèna. Au jorn de uei, l'escultura d'aqueth clavèth qu'a sancèrament desapareishut .

Mes de Ger dab lo signe de l'Aquari

Mes de Mai dab lo signe deu Lion

Mes de Julhet dab ua salamandra simbolisant lo signe de l'escorpion

Mes de Aost dab lo signe de le Vierja

Le vossura que s'acaba per le representacion d'un òmi acompanhat d'un mulet. Aquera escultura qu'a sancèrament desapareishut. Dilhèu que s'agiva deu profèta Balaam e de le soa sauma ? 
Les rasons exactas de les anomalias deu zodiac que nes escapan . 
Segon J. Lacoste, uu partida d'aquiras errors que seré divuda a l'ignorància iconografica de l'escultor. Totun, daubuas de les inversions observadas que's retròban en Espanha. Qu'es donc possible que l'escultor agi introdusit modèles ispanics dens le soa òbra. 
 Per çò de la representacion de les òbras, l'escultor que s'es inspirat au còp d'ancianas tradicions e d'uu observacion dirècta de le realitat contemporanèa locau. 
 Le lectura de les scènas deus mes que permet de definir les diferentas òbras qui incombissen aus paisans pendent l'annada agricòla e de desgatjar daubuns aspèctes etnologics deu monde rurau a l'epòca medievau : 
 - los vestits que son utilizats en foncion de les sasons (bragas, cauças, raubas longas, prissa, capulet,...), 
 - lo sòu qu'es laurat dab l'ajuda d'un araire analògue ad aquera utilizada en Egipte au temps deus faraons. Qu'es un instrument primitiu, shéts ròda, leugèr e a un sol manjo, 
 - les cerealas semiadas que son segadas en estiu dab l'ajuda de le hauç e non d'uu dalha, pui batudas a l'eslagèth, instrument utilizat pendent mantun sègle dens les nòstas campanhas, 
 - lo sòu de Lanas qu'es favorable a le cultura de le vinha e a le possa deus cassis. 

Cordon Quatau

aqueth arc decoratiu que delimita le bordadura exteriora deu Portau. Qu'es constituït, de part e d'auta, de motius diferents qui s'amassan a le clau deu cordon : a esquèrra, deus ornaments d'elements vegetaus (hulhumi) d'epòca gotica e a dreta de les linhas trilhadas (enterlaç) de tradicion netament preromana. Segon G. Beaurain, qu'am aquí un curiós exemple de le juxtaposicion de dus elements manifèstament executats au còp mès qui, preu son estile, que semblarén estar separats per mantun sègle. 
A les recadudas de l'arc, que s'obsèrva dus personatges : 
Lo d'esquèrra ne possedís pas qu'un gròs cap d'aspècte mostruós. De les soas granas aurelhas quilhadas que partís lo hulhumi. Lo de dreta qu'es mèi o mens amagat. Qu'es seitat, los pès junts, e de les soas mans que partissen los enterlaç .