LOS PEREGRINATGES DE SENT JAQUES

Mamisan dens lo peregrinatge 

          Mamisan, estapa importanta suu camin de Sent Jaques ?

          Question hòrt debatuda. 
          Mamisan  qu'es mau plaçada suus grans itineraris. Vir aquí que demanda ua virada que sols los òmis vagants o desirós de vir pregar au sanctuari de Sent
          Galactòri e pòden se perméter. 
          Lo patronimi Nòsta Dauna que muisha qu'aquera glèisa qui a pres ua cèrta importància au sègle XIIau, n'avè pas vocacion d'i aperar los peregrins. 
          La  preséncia de l'estatua de Sent Jaques au bèth miei deu grop deus dotze apòstols, ua capèra au miei de las tretze existintas e pòden servir de referéncia ? 
          Lo gran corrent portants de cap a l'Espanha  que passava lunh de la nòsta comuna.

Solet, suu vielh camin de Sent Pau, de cap a Biars, au lòc dit "los Autàs", un espitau pertenants  aus espitalèrs de Sent Jan qu'a podut recéber los rars passants.

Que citan tanben, mes shets pròba, un espitau a Mamisan. A recebut d'autas personas que los praubes deu lòc ? 
          Daubuns autors qu'an concludit au passatge de numerós peregrins, en prenents aquera famosa desma de jongleria balhada preu rei duc lo 22 de març 1273 Guilhèm Raimon de Monòs. 
          De tota faiçon, las pròbas escritas d'epòca que mancan sus la preséncia de numerós peregrins a Mamisan,  lo son nòm, lo son sanctuari, ne son citats per nat 
guide o acte. 
          Parlants de la glèisa, l'abat Depart qu'escriu unicament : 
          "Los  peregrins de l'Atge Mejan qu'i venen en córrer en gran nombre preu camin de Nòsta Dauna". 
          Dens la soa lista de las comanderias e espitaus que parla d'un embrac de La bohèira de cap a Mamisan per  : Borricòs, Sent Pau, Aurelhan (quartièr Lantí). 
          Per contra la Sauvetat e mei tard lo Priorat dab los sons privilègis qu'an podut encoratjar "errants" a s'i installar formants  aquera classa de "Poblants" qui poplèt tant de vilas navas. 

SENT JAQUES, LA SOA LEGENDA, LOS SONS MIRACLES

          La bíblia que nes apren qu'au près deu Crist vivèvan dus apòstols Jaques. 
Jaques lo menor, cosin pròpi de Jèsus, aperat tanben "hrair deu Senhor",  estot lo permèr avesque de Jerusalèm.  qu'es morit peirassejat en 62. 
          Jaques lo màger qu'èra lo hilh de Zebedèu e de Salome, hrair de Jan l'evangelista. 
          Qu'èra vadut a Bethsaïde. 
          Mèste  pescaire sus la laca de Genesaréth, dab Pèir e Andrèu,  qu'estot lo testimoni de la transfiguracion deu Crist. Permèr martir crestian, qu'estot còthtrencat sus l'òrdi d'Erodes Agripa 1èr en 44. 
          Qu'es ad eth, qui avè lo gost deus viatges, que lo Crist confièt lo suenh d'evangelizar l'Espanha. 

Arron l'ascencion deu Crist, los apòstols se n'aniren a truvèrs las nacions, anonciar la novèla promesa a tota creatura. 
         A Jaques lo màger qu'escadot l'Espanha.  que s'embarquèt sus un de 'quiths vaishèths qui s'aventuran lavetz sus las mars per escambiar l'aur, l'estam, lo hèr, lo coire e auts produits contra grans de capelets, colars de veire, placas de marme, espiças d'Orient. 
         Padron sus la còsta de Galicia qu'èra lo lòc de destinacion. 
         Que predicava donc, mes shets succès. 
         Vedants que ne s'escadava ad arren e n'avè sonque nau disciples, que'n dishot dus sus plaça e se'n tornèt a Jerusalèm.

Aquí en la tèrra deu Crist, qu'estot péger enqüèra, ne'n convertit sonqu'un. Los Farisians, ad aquera epòca, escotavan las magias d'un cèrt Ermogène, qui envièt lo son disciple Filetiús desmontrar a Jaques que la soa predicacion èra faussa. 
         Mes Jaques que convertit Filetiús. Alavetz Ermogène liguèt Filetiús preus sons charmes e Jaques que'u desliguèt preus sons miracles; alavetz Ermogène que convoquèt los diables e Jaques los tornèt contra eth, e li balhèt medís lo son pau per se'n protegir d'ara en avant. 

         Ermogène, que'u portèt tots los sons libes de magia, losquaus estoren getats a la mar, e se prosterna aus pès de l'apòstol ("Deslivraire de las amnas, recep-me  repentants"). 
         Los judèus que s'esmavoren de la conversion d'Ermogène e comencèren d'escotar Jaques, tant de bon qu'Eròdes Agripa comandèt que l'apòstol estot còthtrencat. 
         Anant de cap au lòc deu sacrifici, Jaques que guarit enqüèra un paralitic e convertit un cèrt Josiàs ; lo que'u tenava la còrda e lo traïnava, qu'estoren executats 
amassas en la sheisau calenda d'abriu 44. Mòrt, lo hilh de Zebedé, cosin deu Crist que va tornar víver ua vita prodigiosa. 
         Quan Jaques estot còthtrencat, los sons disciples luvèren de neit lo son còs, per paur deus judèus e lo metoren dens ua nau e confièren a la volontat de Diu, la sepultura de Jaques. 
         Que pujèren sus la mar, shets governalh e l'ànjol deu Senhor que'us mièren en Galicia au reiaume de Lova. 
         Aquera Lova "molt bèra raina" qu'es  forba e crudèla. Quèn los disciples vinen li demandar un lòc de sepultura, que'us geta dens ua seria d'espròbas e de 
tribulacions dont triomfan successivament. Fin finau, que tròban un dragon qui getava lo huec contra eths e corrut sus, que hiren lo signe de la crotz contra eth, lo son vente que's crevèt, que hiren tanben lo signe de la crotz suus taurs qui vinoren doç com anhèths.  Los disciples atelèren alavetz los taurs a un car dens loquau e posèren lo còs de Jaques e la grana pèira qui "com estossin cera" n'avè pres la fòrma. Los buus shets nula governa que portèren lo còs au miei deu palais de la raina. Quan vedot aquò, qu'estot hòrt esbahida, credut en Jèsus Crist e se hit crestiana. 
         Aquera legenda que's conta au sègle XIIIau. N'es guaira question de Sent Jaques, ni en Espanha ni alhors abans 813. 
         Aquera annada, un hòrt piós ermita Pelage, qu'a ua vision. 
         Que damòra en Galicia, en un lòc on las neits s'enlugrejan a còps meravilhosament pendent que jògan musicas celèstas. En saunèi, los ànjols que'u revelan la preséncia de Sent Jaques dens lo parçan. Que va avisar l'avesque Teodemir, aqueth que comanda un juni de tres jorns e hèit honhar ua sèrra que semblan designar las estranhas clartats nocturnas. Teodemir que met lèu au jorn un sepulcre de marme que conten òs, autanlèu identificats com estants los de Sent-Jaques e de dus deus sons disciples,  Atanase e  Teodore aquiths medís qu'avè dishats a l'endarrèr d'eth quèn èra tornat en tèrra senta. 
                     Lo rei Alfonse II, avisat, que bastit au-dessús deu sepulcre ua gleisòta en pèira dab teit de husta, puish que'n referi a Carles Magnus a qui envia un òs frontau de Sent Jaques. 
                     Lo Papa Leon III qu'anoncia dens ua bula, la remirabla novèla : qu'an trobat un deus apòstols. Ua  vilòta que vad en quauquas annadas, on vinen en córrer los peregrins. Compostèla, que pòden arrevirar per "lo camp de l'estela", que va pravar de las favors deus reis e de las horrèras. 
                     En 1589 per paur deus Anglés, la sepultura de Sent Jaques qu'estot estujada en secret. 
                     Tornada descobèrta en 1879, examinada longament preus òmis de sciéncia, las relicas qu'estoren proclamadas autenticas (urbi e òrbi) preu Papa  Leon XIII, lo 1èr de noveme de 1884. 
                     La fe que's neurís de prodigis, lo mistèri que n'es lo son bèrç. 
                     Tornants préner au son  compte, mantuas atitudas, comportaments antics medís primitius, lo cristianisme que torna inventar las relicas, despulhas dotadas de poders susnaturaus. 
                     Los martiris, los sents que prenen plaça deus eròis e deus capdaus de las religions precedentas. 
                     A partir deus sègles IVau e Vau, cada jorn que pòrta la soa nava invencion, qu'es a díser la descobèrta de sobras prestigiosas. Dens un monde on lo sacrat es pertot tangible, la relica qu'es ua manifestacion elementària, de bon compréner a tots de la preséncia de Diu. 
                     L'apòstol Jaques qu'intervien sus tots los fronts; d'abòrd contra los Mòros qui ocupan l'Espanha, puish contra l'injustícia, lo malur, la praubetat. 

                   En 843, per un tribut de cent verges non livrat au Calife de Còrdo, los principes crestians e los Mòros que s'affrontent au ras de Logroño a Clajivo. Lo sòrt de las armas que trantalha, quèn pareish sobte aus costats deus crestians, lo tarrible Sent Jaques Matamòro, l'espada flambejanta a la man metants los sarrasins en húger. 
                     Un  joen òmi de Santo-Domingo estant estat condamnat a tòrt a estar penut, qu'es eth qui lo sostien e lo guarda en vita. 
                     Que permet ad aqueth peregrin de Verona de's neurir d'un pan miraculós, intacte tots los matins dens la soa biaça. 
                     Que sauv deu buscat un joen incendiari de Pistòra. 
                     Qu'arrevita un peregrin per esvitar que'u son òste sii acusat de la soa mòrt. 
                     Encadenat dens ua tor, un presonèr qu'invoca Sent Jaques qui pareish e dit "ven, sec-me en Galícia", las cadenas que tomban aus pés deu presonèr nomat Bernat qui arruspla alavetz au som de la tor e sauta shets se har deu mau. 
                     Dens ua auta tor, un senhor qu'enbarra un mercant après l'avéder despedolhat, lo mercant qu'implora l'apòstol e lèu la tor que's clina, se clina, dinc a que lo son som e tòca lo sòu, lo presonèr que s'escapa; los guards que'u perseguissen, mes lo marcant que damòra invisible au sons uelhs. 

LOS ITINERARIS

          Com a dit Elie Lambert "tots los camins que mian a Compostèla". 

          Preus peregrins arrivants per tèrra, la vila de raliament generau qu'es Puente la Reina en Espanha. 
          Per i arribar dus pòrts pirenencs que diven estar passats, lo deu Sompòrt e lo de  Roncesvaus. 
          Hens Occitània, quate rotas principaus e convergin de cap ad eths. 

          — La permèra a l'extrem qu'es, e passa per : Sent Gèli (Gard), Montpelhièr, Tolosa e lo Sompòrt. 
          — La dusau que passa per : Lo Puei, Senta Fe de Concas, Moissac e lo Sompòrt. 
          — La tresau que passa per : Veselai, Sent Leonard deu Lemosin, Peireguers, Senta Fe la Grana, la Rèula, Vasats, Capsius, Ròcahòrt, lo Mont, Sent Sever, Ortès, Ostabat,                             Sent Jan Pè de Pòrt, e Roncesvaus. 
          — La quatau fin finau que devara per : Tors, Peitius, Sent Jan d'Angèli, Sentas, Blaia, Bordèu, lo Barp, Belin (Mons), lo Muret, Lipostèir, La Bohèira, L'Esperon, Dacs,                                       Sòrda, Ostabat, Sent Jan Pè de Pòrt, e Roncesvaus. 

          Ad aquiras quate rotas principaus que s'adoba ua rota secondària, mes qui sembla estar hòrt mensh practicada e pro vista abandonada en causa de l'envadida deus                              sables. Aquera rota partants de Solac que bordeja la còsta per : Graian, La Canau, Lo Teish,  Casaus, Sanguinet, Parentís, Senta Eulàdia, Sent Pau, Mamisan, Biars,                                    Sent Delian, Sent Girons, Baiona. 

          Ad aquistes camins tradicionaus e'us ligants enter eths, sii per ganhar temps, sii per júnher un sanctuari particular (Mamisan), sii enqüèra per trobar zònas mensh                                  practicadas on l'arcuelh e serà melhor lo peregrin que pren embracas o hèi destorns, qu'es percé se parlan pertot de camins de Sent Jaques, camins romius, qui ne son que              travessas, mes qui portadas sus ua carta hèn un hialat inextricable.

 
          Per balhar atrèit au viatge, manténer la fe e lo coratge necessaris, sanctuaris "classats"  qu'impausan ua visita.

          Hens Gasconha que son speciaument recomandats : 
            —  Solac, on abordèren Veronica e Amador. 
            —  Blaia :  tombèu de Rotland e de la bèra Aude. 
            —  Bordèu : glèisa Sent Seurin on se tròba l'olifant de Rotland. 
            —  Belin  (Mons) : tombèu deus companhons de Rotland. 
            —  Vasats : linge plapat de la sang de Sent Jan Baptista. 
            —  Sent Sever : tombèu deu Sent. 
            —  Roncesvaus : lo camp de batalha. 

LO PEREGRIN

            Quau es l'auburi, lo perhiu de 'queth òmi, que la fe avia dens la gran aventura ? 
Segon numerós autors, lo peregrin que pareish com un èste mistic, un eròi. 
Qu'es de dòu har de véder lo Sent Jaquaire, com un peon, possat sus ua carta. 
En realitat, que sii en grop o viatjants solet, qu'es un òmi de cara a perilhs, dificultats, dont la hami. 
            Daubuns país travessats en Espanha, com en França e son hòrt praubes, dens l'incapacitat de neurir los sons propis abitants ; lo peregrin consumidor en susnombre que rend lo problèma péger enqüèra. 
La mortalitat qu'es esvarjabla, los abandons numerós, la proporcion d'arribants pro febla. 
Lo peregrin tipe, lo verai ce podén díser, qu'es lo qui, per lo son comportament, lo son abit, la soa morala, sec las prescripcions canonicas. 
Vestit sobrement d'estòfa ruda, ua gran capa que l'emparra deu caud, deu hred, de la pluja, e li serv de cobèrtura la neit. Un capèth a grans bòrds, dab lo deu front luvat e decorat de la coscolha, qu'a las medissas foncions que la capa. 
Caussuras grossièras, soent portadas a la man per esvitar la soa usadura rapida, d'on las macaduras deus pès. 
Fin finau los accessòris utiles e especifics que benedit lo caperan au moment de la partença, au cors d'ua esmaventa ceremonia. 
Sacramentària debuta deu sègle XIIau, cartulari de Laon  : 
—  Los peregrins :  "Dab umilitat e sosmission, vos demàndam de benedir aquiras biaças e paus". 
—  Lo caperan :  "Recep aquera biaça en signe de peregrinacion entà que plan ganhat per la toa peniténcia, lo ton salut, que parvienis a l'amira deu ton vòt de peregrin". "Recep aqueth pau, per fin que't hècis véncer los trabucs de l'enemic e parviéner au cap". 
Per çò qui es de la coscolha, aqueth simbèu prestigiós, la soa origina com emblèma qu'es diversament interpretat. 
Ornament liturgic de la debuta de l'ère crestiana. 
Coscolhas amassadas au long de las plajas servants d'assieta e de gobelet. 
Atestacion deu passatge a Sent Jaques de Compostèla on lo peregrin amassava sus la plaja o crompava suu parvís de la catedrau lo preciós cresc. 
Atau animat de l'esperit de peniténcia, lo peregrin que's sabèva, se volèva aule e mespresat (Du Cange). 
Que podrén tanben ajustar qu'èra cascant e nauseabond. 
Com se lavar, cambiar de linge, lo lavar ; com apedaçar, cambiar de vestit, com suenhar las plagas provocadas per la marcha, los accidents de la rota, la hregada de las rudas estòfas, a ua epòca on l'igièna èra quasi inconeguda. 
N'es sonque per simple aparat qu'au parat de las ceremonias dens la catedrau de Compostèla, un enòrme encensor jumpava au-dessús deus caps. 
Lo peregrin, anants suu camin, cantants cantics, hasants las soas devocions a cada sanctuari, escotants las cantas de gèstes, mendicants en çò de l'abitant, n'es pas sol. Lo costejants, noirants a lo son imatge de marca, que's ved s'eslurrar dens lo peregrinatge tota  ua societat de garlamands, mendicants professionaus, peregrins a las amiras pauc avoables.