Tomàs
Lo nòm aramèu Tomàs que significa « miejon ». Los teologians qu'expliquèren aqueth shafre preu hèit que Tomàs seré estat lo hrair besson de Jèsus. Los artistas que hadoren lavetz semblar las caras de Tomàs e deu Crist. Dus còps, aqueth apòstol hèit pròva d'incredulitat. Que refusa en efèit de créder a la resurreccion de Jèsus e a l'Assompcion de Maria. Segon ua legenda, Tomàs que seré estat enviat en Índia entà bastir lo palais deu rei Gundoforus. Qu'es entad aquera rason qu'es vadut lo sent patron deus bastidors.
Barnabè
Que s'aperèva en realitat Josèp. Lo nòm de Barnabè que l'es estat atribuït preus apòstols. Aqueth shafre que significa «Òmi deu reconfòrt» o «Hius de la consolacion ». Vadut a Chipre, d'ua familha de Levitas, qu'entra dens la comunautat de Jerusalèm dens la quau introdusís Pau e que'u va acompanhar a Antiòquia pui dens lo son permèr viatge de mission. Dens l'art crestian, qu'es sovent representat un libre a la man pr'amor que guariva los malauts en aplicant l'evangèli de Matèu suu son còs. Qu'es lapidat pui cremat preus judius de cap a 62 a Chipre. Que'u s'aunora com sent patron deus tisnèrs, protector de la peirada e de la malenconia.
Simon
Shafrat lo « Zelòte » pr'amor de la soa anciana apartenéncia end ua sècta judiva rigorista. Arron la Pentacòsta, enviat en mission en Egipte per Jèsus, que seré partit predicar en Pèrsia dab l'apòstol Jude Thaddée.
Pendent aqueth viatge, que seràn còthtrencats entad avéder barrejat idòlas paganas .
Matèu
Davant de vàder apòstol, Matèu qu'èra recebedor deus impòst a Cafarnaüm. Que redigís lo permèr deus quate evangèlis e part, segon la legenda, crestianizar Etiopia. Pendent aquera mission, que trionfa de dus magues e deu son dragon. Matèu qu'es lo patron deus banquièrs e deus agents deu fisc. Lo son simbèu evangelic qu'es l'anjo. Qu'es representat ací las camas crotzadas com a la glèisa Sent Sernin de Tolosa.
Jaques lo màger
Hilh de Zebedée, hrair ainat de l'apòstol Joan l'Evangéliste e cosin de Jèsus.
Dab Pèir e Jan, qu'es l'un deus discípols privilegiats de Jèsus qui assistissen a la soa transfiguracion pui a la soa agonia suu Mont deus Olivèrs. Que part predicar en Siria pui torna a Jerusalèm ond es descapitat, cap a 44, suus òrdis d'Eròdes Agrippa.
La fin de la soa vita estant hòrt mau coneishuda, de nombrosas legendas que son vadudas. La mèi celèbra en hèit l'evangelisator d'Espanha ond un tombèu
l'es consacrat a Sent Jaques de Compostèla.
Aquera sepultura qu'a suscitat l'interès de hòrt nombrós peregrins e, a la debuta de l'an mil, aqueth peregrinatge que vad l'un deus mèi importants de l'Occident. L'estatua de Jacques a Mamisan qu'es l'ua de las mèi ancianas representacions de l'apòstol en vestit de peregrin (baston e clescs sus cint e panetèira). Aquera representacion que's pòt explicar per la situacion de la Glisa de Mamisan sus la via litorau miant a Sent Jaques de Compostèla.
Pèir
Pèir e lo son hrair Andrèu que vivèn a Cafarnaüm ond exercivan lo mestièr de pescaire. Jèsus que'us apèra e que vaden los sons permèrs discípols. Hòrt pròche de la vita deu Crist, Pierre que jòga un plan gran ròtle dens la construccion de la Glisa. Que vad lo permèr cap de la comunautat crestiana de Jerusalèm, pui de cap a 44, que part predicar a Roma. De cap a 64, Pèir qu'es crucificat lo cap en bas pendent las repressions anticrestianas miadas per Neron.
Sus la representacion de Pèir a Mamisan, que's nòta la preséncia de claus dens la soa man dreta. Aqueth simbèu qu'es un resson au tèxte de Matèu entà çò de la remesa de las claus deu reiaume deus Cèus a Pèir per Jèsus :
« 18 E bien ! Jo (Jèsus) que't disi : Qu'ès Pèir e sus aquera pèira que bastirèi la mia Glisa, e las pòrtas de l'Adès ne teneràn pas contra era. 19 Que't balharèi las claus deu Reiaume deus cèus : qué que ligas sus la tèrra, que serà tenut dens los cèus per ligat, e qué que desligas sus la tèrra, que serà tenut dens los cèus per desligat. »
Evangèli segon Sent-Matèu (16,18-19)
Pau
Vadut a Tarse, en Asia Menora, cap a l'an 10, qu'es naturalizat ciutadan roman. Davant la soa conversion, que secuta los permèrs crestians de Jerusalèm. Suu camin de Damasc, alavetz atjat de 25 ans, Jèsus que l'apareish .
Que's convertís au crestianisme e que càmbia lo son nòm de Saül en Pau per umilitat pr'amor qu'en latin Paulus significa « petit ».
Pau n'es pas un apòstol pr'amor n'a pas jamèi coneishut Jèsus. Avent evangelizat Grècia e Roma, qu'es totun considerat com tau. Dens las annadas 60, qu'encontra l'apòstol Pèir a Roma. Tots dus que son arrestats pui martirizats per Neron. Pau estant un ciutadan roman, qu'es descapitat per l'espada. Qu'es representat a Mamisan a l'esquèrra deu Crist e que ten a man l'instrument deu son suplici .
Jan
Hilh de Zebedée e de Maria-Salomé, qu'es lo hrair de l'apòstol Jaques lo màger. Qu'exerciva lo mestièr de pescaire sus la laca de Tiberiades. Dab Pèir e Jaques, que hèi partida deus discípols preferits de Jèsus. Aquera particularitat que puiré explicar la soa posicion a Mamisan a l'esquèrra deu Crist a costat de Pau. A la dispersion deus apòstols, que recep l'òrdi d'evangelizar l'Asia Menora. Que s'installa lavetz a Efès ond escriu lo son evangèli. Qu'es pui exiliat sus l'isla de Patmos on redigís l'Apocalipsi. Qu'auré patit ua assompcion comparabla a la de la Vierge. Lo son emblèma qu'es l'agla, qu'es lo patron deus libraris .
Halip
Originari de Bethsaïde en Galilèa, qu'es sustot coneishut per la Legenda Daurada (12). Segon aquesta, que seré partit en mission en Asia Menora. Los romans qu'ic fòrçan a sacrificar a l'estatua de Mart (diu roman de la pèira). Qu'es mentre qu'un dragon surgís crebader lo prèste e los dus sordats qui ic tenèn. Los auts qu'estoren emposoats preu son len. Pres de compassion, Halip que guarís los malauts, que ressuscita los tres mòrts e que hèi copar l'estatua de Mart. Capturat un còp de mèi, qu'es lapidat pui crucificat lo cap en bas com Pèir. Halip qu'es lo patron deus caperèrs e deus pastissèrs.
Matiàs
Qu'es designat per tiratge au sòrt per remplaçar Judas Iscariòt après la mòrt d'aqueste. Lo Testament Navèth ne nes balha pas autas informacions sus la vita d'aqueth personatge. Divèrsas legendas que nes descriven la fin de la soa vita : mòrt pasiblament en Judèa, crucificat a Roma o enqüèra lapidat pui descapitat a la pigassa a Trevèri.
Andrèu
Originari de Bethsaïde, qu'es lo hrair ainat de Pèir qui es com eth pescaire sus la laca de Tiberiades. Segon la Legenda Daurada, que predica en Grècia, en Asia Menora e en Russia. En 60, qu'es martirizat e crucificat sus ua crotz en fòrma de X (crotz de Sent Andrèu).
Bertomiu
Deu son vertadèr nòm Nathanaèl, ne jòga pas nat ròtle dens los Evangèlis e dens los Actes deus Apòstols. Arron la mort deu Crist, que part evangelizar Arabia, Mesopotamia e Índia. Qu'es pelat viu pui crucificat en Armenia. Aqueth suplici que'u vau d'estar lo sent patron de tots los còs de mestièrs dont tribalhan l pèth e lo cueir : carnissèrs, tanaires,...
Lo Crist au tetramòrfe
Lo Crist qu'es seitat sus un tròne soslinhat per ua mandorle* quadrilobée ornada de huelhum. Darrèr lo son cap coroat, un nimbe crucifère qu'es escultat. La soa man esquèrra que ten lo libre sacrat mentre que benedís de la soa man dreta. Aus sons pès, un motiu vegetau qu'es presentat, simbolizant benlèu l'Aubre de Vita. Dens los esquinçons que's tròba lo Tetramòrfe o "los quate Vivents".
La soa origina que remonta a la neit deus temps. Que'us se tròban dens divèrsas civilizacions de l'Antiquitat, en particular en Egipte e a Babilònia en Mesopotamia : - En Egipte qu'èran los "quate gardians deu Creator", - A Babilònia que representèvan los quate punts cardinaus .
Pui que'us s'arretròban dens la Bíblia e dens l'Apocalipsi de Sent Jan: ...« Au mei deu tròne, a l'entorn d'eth, que's tenen quate Vivents, constellats d'uelhs per davent e per darrèr. 7 Lo permèr vivent qu'es com un leon ; lo dusau Vivent qu'es com un taur joen ; lo tresau Vivent qu'a com ua cara d'òmi ; lo quatau Vivent qu'es com ua agla en plen vòl »... (Apocalipsi (4,6-7)
Mèi tard, los Pairs de la Glisa que'us an assimilats aus quate Evangelistes en se referints, segon Sent-Geròni de Stridon (sègle IVau), a la permèra pagina deu son evangèli :
- Matthieu : que'u s'atribuís com simbèu l'òmi alat (a còps qualificat a tòrt d'anjo) pr'amor que lo son evangèli comença per la genealogia de Jèsus,
o, mèi exactament, la de Joseph, pair legau de Jèsus.
- Marc : que comença lo son evangèli per "aquí qu'envii lo mon messatgèr endavant de tu entà preparar la toa rota. Vutz deu qui crida dens lo desèrt...".
(Mc 1, 1-3) La vutz qui crida dens lo desèrt qu'es la d'un leon, simbèu de Marc.
- Luc : que comença lo son evangèli per: Qu'i avot aus jorns d'Eròdes, Rei de Judèa, un prèste deu nòm de Zacàrias ...". Lo prèste que sacrifica au Temple un taure, qu'es vadut lo simbèu de Luc .
- Jean : que comença lo son evangèli pr'un prològue suu Vèrbe, la vutz vinuda deu cèu. L'Agla qu'es lo simbèu atribuït a Jan .
Sent-Geròni de Stridon que nes apren que los "quate Vivents" resumissen tanben los quate moments essenciaus de la vita deu Crist:
- lo Vèrbe de Diu que s'es incarnat, (l'òmi),
- qu'es estat temptat au desèrt, (lo leon),
- qu'es estat immolat, (lo taure),
- qu'es montat au cèu, (l'agla).
Sent Matèu - L'òmi
Sent Jan - L'agla
Sent Marc - Lo leon
Sent Luc - Lo buu
Lo Crist en Majestat - Mamisan
Lo Crist en Majestat - Estella SanMiguel
