Priorat sègle XIIau - Le Restauracion

En conclusion

      Com l'am vist, Mamisan qu'a jogat un ròtle important dens l'istòria de Gasconha dinc aus sègles XIV^au e XV^au. 
Qu'es a partir d'aquera epòca que va desaparéisher, probablement "lo pòrt", çò que va miar lo declin de Mamisan.

      Aqueth eveniment qu'es divut a l'avançada de les dunas dont an desviat e obstruït los corrènts d'aigas. Ni Plini ni Strabon ne hèn pas la mendre allusion ad aqueth trabuc. Qu'es Montanha qui, en 1580, conta que "dempús güaire de temps, los sables an cobèrt uu partida deu País". Le comuna ne comptèva pas mèi que 450 abitants au moment de la Revolucion francesa. 

      Le quasi abséncia de vestigis arqueologics clarament identificaders, l'esvaniment deus traç d'implantacion umana devath les jaças de sables eolians, le raretat de les honts istoricas escriutas, autant de dificultats qui hèn de mau har le reconstitucion de le vita economica e umana deu nòste territòri. 
Solas quauquas cartas, conservadas ad Acs, Sent-Sever e Bordèu qu'an suberviscut aus pilhatges e a le destruccion pendent les invasions barbaras, a les guèrras franco-anglesas e les fratricidis entre catolics e protestants. 
Qu'es gràcias ad aquiths documents, entr' auts, que pòdem descríver uu partida de l'istòria de le nòsta anciana glísia.

      Maugrat aquiras guèrras, que son los eveniments naturaus e le manca d'enterten dont an avut rason de le nòsta glísia. Urosament, Mamisan que s'i es escadut a preservar lo son Campanar-pòrge. Que'ns muisha com lo clergat e sustot los benedictins, an espandit le coneishença qu'an sabut conservar pendent los sègles d'ignorància. 
E. Mascle* escrivut en 1931 : « l'Edat Mejancèira qu'a concebut l'art com un ensenhament. Tot çò qui èra utile a l'òmi de conéisher : l'istòria deu monde dempús le soa creacion, los dògmas de le religion, los exemples deus sents, l'ierarquia de les vertuts, le varietat de les sciéncias, de les arts e deus mestèirs, que l'èran ensenhats preus veiriaus de le glísia o per les estatuas deu pòrge. La catedrau qu'avossi meritat d'èste aperada d'aqueth nòm pertocant, que hit balhat preus estampaires deu sègle XV^au a un deus permèrs libres : "le Bíblia deus praubes ". Los simples, los ignorants, tots los que s'aperèvan "le senta plèba de Diu ", qu'aprenèn preus uelhs quasi tot çò que sabèn de la soa hida ». 
Lo Pòrge de Mamisan n'escapa pas ad aqueth principi. Que's lei de bas au som e que descriu le vita deu Crist, de le Nativitat a le resurreccion. Que rapèra daubuns principis com le batiada, le redempcion.... Que nes senhala que l'arribada de Jèsus èra prevista de longa data e que sols los qui an respectat los sons principis e se son preparats, seràn recebuts dens lo reiaume de Diu. Que nes ensenha fin finau que lo Crist, avent acceptat de's sacrificar entà nes sauvar de tots los pecats, qu'es ressuscitat. Lo Paradís que nes es aubèrt mès n'es pas accessible que pr'un esfòrç personau.

      En dehòra de l'estudi iconografic, lo Pòrge e lo son Portau que son uu vertadèra monografia de l'epòca (sègles XIIIau, XIVau e XVau). En Jòrdi Beaurain qu'i hèi un estudi metodic de les costumas e deus personatges. Que son estats recrutats dens totas les classas de le societat de l'Edat Mejancèira : le Glísia, le Reiautat, le Noblesa, le Borgesia, lo Pòble, los dus sèxes atau com tots los atges. Classats metodicament, qu'i tròbam : lo costume reiau, le tenuda deu Cavalèr, lo vestit sacerdotau, lo vestit femenin, los vestits populars, los instruments e les atrunas utilizadas atau com les aucupacions o les òbras a efectuar pendent los dotze mes de l'annada ; aquistes estant identificaders preus signes deu zodiac qui'us èran associats. 

      Que's pòt notar, qui si les armas e los abits an cambiat pendent lo temps, los instruments d'agricultura, au contrari, qu'èran i a chic de temps enqüèra, çò qu'èran i a ueit o nau cents ans. N'i a pas cent ans, los landés que's servivan enqüèra d'un araire qui sembla en tots punts a le qui figura suu Portau. Le hauç, le dalha e lo hlagèth que son iths tanben identics. 

      Aqueth passat bien contrastat qu'es ric d'ensenhaments, alternant prosperitat relativa e praubèr. Los elements naturaus que semblan mestrejats mès se n'i prénem pas guarda, que puirem estar a l'auba de navèths cambiaments divuts au rescauhament climatic e a les tempèstas violentas. Aqueth territòri que's diurà atelar a víver de navèras evolucions, tau com les viscudas precedentament ? 
 D'aqueth passat geologic, istoric e uman, lo priorat benedictin - le nòsta "Vielha Glísia" - que damòra lo testimòni unic e privilegiat. Tanben ic sàpim preservar, le soa memòria que nes hèi tornar víver les òras granas de le nòsta comunautat. 

 ASEM — Istòria e Tradicions.

Detalhs tecnics sus les restauracions

de 1982 — 2002 

1) RESTAURACION DE LES ESCULTURAS 

Lo diagnostic 
      Que s'a vist precedentament que l'interior deu Pòrge èra afectat per d'intensas degradacions atribuïdas a les arrepujadas capillaras e a les mancas d'estanqueïtat de le revestida exteriora. Les analisis qu'an muishat tanben que le deterioracion èra divuda a l'accion de les saus solublas sodicas famós per le soa accion destructora. L'aubertura de les granas n'èra pas uu mesura apropriada, pr'amor qu'a activat le ventilacion, l'evaporacion e donc les cristallizacions salias. Lo climat, qu'èra estable e umide, qu'es vadut mèi cambiadís, favorizant le mesa en solucion de les saus igroscopicas (lo lindau de cristallizacion de le halite e de le nitratine en particular qu'es situat end uu umiditat relativa de l'aire de 75%). 

Un cataplasma sacrificiau : uu desmarcha originau. 
      Après ensais de consolidacion infructuós au silicat d'etile, un cataplasma qu'es estat metut au punt dab Didier Groux (societat O'Tempora) e aplicat en 1997 sus les zònas de degradacion activa après uu consolidacion superficiau. Les mesuras qu'an confirmat que les saus se concentrèvan dens lo cataplasma fernèstas aubèrtas au mei deu cataplasma que permetèn de s'assegurar que le desagregacion èra arrestada, mentre que le pèira contunhèva de's desagregar dens les zònas testimònis qui n'èran pas estadas cobèrtas. Aqueth cataplasma qu'es estat renovelat dus còps dinc en 2000, davant que le mesa hòra d'aiga de l'edifici sii acabada e que les operacions de restauracion pusquin començar.

Intervencions de restauracion menimosas
      Dens un permèr temps, le pausa d'un entaulat que hadè hrèita entà uu observacion detalhada, pui uu campanha fotografica e cartografica qu'a permetut de precisar l'estat de conservacion de le pèira e de les policromias.

      Les estatuas granas que son largament policròmas gràcias a le soa situacion e a l'atencion que'us s'a portada : dinc a dètz jaças que son estadas observadas. Suu Portau, le policròmia qu'es mèi incompleta. Qu'es absenta deus esgandiments. Les jaças picturaus, compausadas de multiplas colors e de huelhas de metau, que's redusissen en prova e que son luvadas per indrets, en fonccion de l'estat deu supòrt. Vestigis tardius de cauceatge que cobrissen le pèira o les jaças picturaus. Per l'estudi de le policròmia, solas quauquas analisis indispensablas que son estadas efectuadas, en particular l'identificacion d'uu jaça òcra espessa, qui recobriva les dauraduras en empastant considerablament l'escultura. Qu'èra temptant d'eliminar aqueth cauceatge tardiu utilizat entà comblar les mancas de les dauraduras. 
       Los estudis estratigrafics qu'an muishat que s'agiva en hèit de mantua jaça de preparacion òcras intercaladas dab mantua huelha d'aur. Aquiras preparacions qu'èran donc preservadas au medís títol que les autas colors. 
       Le restauracion, bien delicada, qu'a avut per mira de fixar l'estat present e de melhorar le vision deu Portau en atenuant los contrastes divuts aus diferents nivèus de degradacion. Les tecnicas de conservacion seguentas que son estadas utilizadas : 
 - desposcatge au pincèu doç dab aspiracion entà retirar las poscas mòblas,

 - prat e refixatge de las policròmias luvadas, en prova, per uu emulsion acrilica en solucion aquosa a 3%,

 - eliminacion a l'escalpèu deus cauceatges mascant les policròmias e los detalhs escultats,

 - netejatge de les policròmias au coton-tija umide,

 - netejatge de le pèira nuda per micro sablatge dab aspiracion, a le prova d'alumina entà eliminar les tacas les mèi induradas,

 - pausa de solins provisòrias a basa de silici micronisada e d'aiga, prealablament au dessalatge, entà manténer les partidas fragilizadas (escatas). Aquera tecnica qu'es estada preferida a uu extraccion classica per "facings" fixats dab ligants acrilics,

 - dessalatge de le pèira per aplicacion de cataplasmas,

 - consolidacion de le pèira au silicat d'etile,

 - microragreage sus le pèira desquamada (qui's destaca per lamellas o pedaç) e luvada dab uu mescla a basa de prova de pèira, de pigments mineraus e de caucia aeriana,

 - mesa en valor de le policròmia per tòcas d'integracion sus daubuas mancas e aplaniments dab pintruras per restauracion de tipe "Maimeri" reversibles.

Un dessalatge parciau e superficiau
      Lo dessalatge de le pèira qu'es estada l'operacion mèi delicada a l'entorn de le quau s'es articulat l'obrador. Qu'a necessitat le mesa au punt d'un cataplasma qui divè respóner aus critèris seguents : 
 - uu composicion purament minerau entà evitar tot desvolopament microbiologic,

 - uu aderéncia sufisenta entà assegurar le continuitat pèira-cataplasma, uu eliminacion facila, shéts risc de desarrigada, sustot en bordadura de les policròmias fragilas. 
      Après ensais preliminars, uu mescla a basa de silici micronisada, de sable fin e d'aiga desmineralizada qu'es estat seleccionat e aplicat manuaument en jaça de 1 a 3 cm sus haut o bas 85% de le pèira nuda deu Portau e de les estatuas polichròmas. 
      Cada aplicacion deu cataplasma qu'es estada seguida per l'analisi de prelevaments. Los taus qu'an significativament baishat après tres aplicacions suus 4 permèrs centimètres, autorizant uu consolidacion duradissa. Solas les concentracions de clorurs que son damoradas relativament hautas, dinc a 4.0cm de pregondor e versemblablament dens tota l'espessor de les maçonerias. L'organizacion e le debanada de l'obrador que son estadas ritmadas per cicles (aplicacion, secatge, eliminacion deu cataplasma, prelevament e analisis) de haut o bas dètz setmanas e mèi, en foncion de les condicions climaticas. 

Un imperatiu de conservacion preventiva e d'entertien
       Gràcias a le mesa hòra d'aiga de l'edifici, lo dessalatge parciau pui le consolidacion superficiau an permetut d'arrestar les degradacions maugrat les saus enqüèra presentas. Lo caractèr experimentau de le desmarcha qu'impausa totun d'estar vigilant. Le conservacion a tèrmi long de les esculturas qu'es estretament ligada au comportament d'aquiras saus impossiblas a eliminar de les maçonerias. Mantua mesura d'acantonament qu'es estada presas entà estabilizar les condicions termo idricas (barradura de les granas, creacion d'un contra-paret) e neutralizar les cristallizacions salias. Sondas de temperatura e d'umiditat installadas dens l'edifici que permeten de seguir le soa evolucion climatica. Un quasèrn de les carcas qu'es estat redigit devath l'impulsion de le conservacion regionau, en associant l'Arquitècte en cap, los restaurators e lo LRMH entà definir les règlas a seguir entà les òbras venentas d'amainatjament deus abòrds e de valorizacion deu monument (esclairatge, visitas...).

2) RESTAURACION DE LES PINTRURAS 

Le restauracion qu'a per mira de procedir : 
- au desgatjament e au netejatge de le jaça picturau situada devath lo cauceatge, 
- a l'estabilizacion e a le consolidacion de l'enduit supòrt, 
- a le consolidacion e a le restauracion de le jaça picturau. 

Davants de méter en plaça uu procedura de restauracion adaptada, que cau saber de qué son constituïdas les diferentas jaças : 
Lo supòrt, qu'es a díser le paret, qu'es uu maçoneria de bricas pleias au mortèr de sable e caucia. 
Uu jaça preparatòria que hèi besonh davant le pausa de le pintrura. Que s'agís ací d'un enduit aplicat dirèctament sus le paret. Qu'es prim, de color gris clar leugèrament ocrat e constituït d'uu mescla de sable majoritàriament qüarsós, dab un ligant a basa de caucia. 
Le jaça picturau que's compausa de pintrura a basa de caucia constituïda d'un nombre important de colors ; que's reluva le preséncia deus pigments seguents : 
 - negue de carbòni, blanc de plomb, òcra roja, òcra jauna, verd moret a basa de gip, de calcita e de verd de Brunswick, verd a basa de malaquita, iranja a basa de mínium, roi moret a basa de cinabri. Que's reluva egaument sus le partida centrau deu registre superior, deus traç de color aur, aur a le huelha. 
 - Que's pòt notar dens lo registre superior que los personatges alats, a dreta de Diu lo Pair, que son realizats sus uu preparacion verda, a basa de verd de Brunswick, mentre qu'aquiths   medís personatges, a man esquèrra, que son de color roja. Volontat de diferenciar les situacions deus personatges o bien e - s'agís d'un non acabat ? 
           Entà acabar, lo cauceatge qui recobriva l'ensemble d'aquera composicion qu'èra constituït d'au mens quate jaças de color blanca, compausadas de carbonat de calci, de blanc de plomb e de caséina. (rapòrt d'analisis N° 493 3 deu LRMH)

Operacions de conservacion e de restauracion
 Le mira d'aquera restauracion, au delà de les operacions de conservacion, qu'èra de tornar uu unitat a l'òbra. Atau, qu'a hèit besonh, arron lo netejatge e le consolidacion, de tornar tocar aquiras pintruras. 
Tà çò deu desgatjament deu cauceatge 
            Aquera operacion que s'es efectuada mecanicament, a l'escalpèu ; lo cauceatge estant a basa de caséina, produit insoluble constituït de mantua jaça, qu'a presentat uu rigiditat grana e uu hòrta adesion a le jaça picturau sosjacenta. 
Consolidacion de le jaça picturau 
            A mesura de l'operacion de desgatjament deu cauceatge, que hadè hrèita de pre-assolidar le jaça picturau per injeccion dab l'ajuda d'agulhas finas. Après desgatjament complet deu cauceatge, l'ensemble qu'es estat assolidat per l'aplicacion d'uu emulsion acrilica en solucion a 10% dens l'aiga per capillaritat : que s'agís de har penetrar le solucion dinc a le joncion 
de le jaça picturau dab l'enduit de preparacion e aqueth, dab l'ajuda d'un tampon d'oata capvath un papèr japon. 
Netejatge 
            Aquera operacion qu'a consistit a desprovar le susfàcia dab l'ajuda d'un tampon de coton liugèrament umidificat dab un tension-actiu de tipe anionique. Per les zònas particularament lordejadas, lo netejatge qu'es estat realizat au coton-tija umidificat dab carbonat d'amòni en solucion saturada dens l'aiga. 
            Pui, duas zònas atacadas per microorganismes que son estadas tractadas au tetraclorure de benzalkonium. 
Retòca de le jaça picturau 
            Maugrat situacions diferentas e difusas sus l'ensemble de le susfàcia, sola l'aqüarella qu'es estada utilizada ; sol aqueth produit, a basa de goma arabica balha guarantidas de reversibilitat, d'estabilitat, e de per le soa matèria transparenta, ne permet pas de pintrats covrants de le jaça picturau originau. 
            Dotze colors establas a le lutz que son estadas utilizadas . 
Enduits de manca

            Suus enduits de mancas ond uu reïntegracion picturau èra possibla e justificada, uu tòca picturau dab reconstitucion figurativa qu'es estada realizada segon le tecnica de les "tratteggi" (le tòca, entà estar acceptabla suu plan critic, que divè contentar a duas exigéncias aparentament contradictòrias : 
- d'uu part, restablir le possibilitat de lectura shètz esfòrç que pusqui divertir l'espectator de le pura recepcion de l'imatge, 
- d'auta part, har en sòrta qu'aquera intervencion ne pusqui pas en nada faiçon enganar l'espectator sus le soa natura en se hants passar per l'òbra originau, en plaça de's har conéisher per çò qu'èra : uu intervencion actuau deu restaurator destinada a restablir, dens le mesura deu possible, l'unitat primitiva de l'imatge.) 
            Sus les autas, ond uu reïntegracion picturau n'èra pas justificabla, sola uu patina en glacis e a l'aqüarella, de tonalitat gris-òcra qu'es estada aplicada . 
Mancas e abrasions de le jaça picturau 
 Sus totas les susfàcias incompletas e hòrt abrasadas de le jaça picturau (jaça finau e jaça de preparacion) les retòcas que son estadas realizadas segon le tecnica deu repicatge. Aquera tecnica que consistís a cobrir cada punt mancant o imperfèit dab lo medís ton e le medissa valor que le jaça picturau originau mès, tenent compte de le matèria utilizada, dab uu matèria totjamèi transparenta.