Priorat sègle XIIau - Le Restauracion

En conclusion

      Com l'am vist, Mamisan qu'a jogat un ròtle important dens l'istòria de Gasconha dinc aus sègles XIV^au e XV^au. 
Qu'es a partir d'aquera epòca que va desaparéisher, probablement "lo pòrt", çò que va miar lo declin de Mamisan.

      Aqueth eveniment qu'es divut a l'avançada de las dunas dont an desviat e obstruït los corrènts d'aigas. Ni Plini ni Strabon ne hèn pas la mendre allusion ad aqueth trabuc. Qu'es Montanha qui, en 1580, conta que "desempús güaire de temps, los sables an cobèrt ua partida deu País". La comuna ne comptèva pas mèi que 450 abitants au moment de la Revolucion francesa. 

      La quasi abséncia de vestigis arqueologics clarament identificaders, l'esvaniment deus traç d'implantacion umana devath las jaças de sables eolians, la raletat de las honts istoricas escriutas, autant de dificultats qui hèn de mau har la reconstitucion de la vita economica e umana deu nòste territòri. 
Solas quauquas cartas, conservadas ad Acs, Sent-Sever e Bordèu qu'an suberviscut aus pilhatges e a la destruccion pendent las invasions barbaras, a las guèrras franco-anglesas e las fratricidis entre catolics e protestants. 
Qu'es gràcias ad aquiths documents, entr' auts, que pòdem descríver ua partida de l'istòria de la nòsta anciana glisa.

      Maugrat aquiras guèrras, que son los eveniments naturaus e la manca d'entertèn dont an avut rason de la nòsta glisa. Urosament, Mamisan que s'i es escadut a preservar lo son Campanar-pòrge. Que'ns muisha com lo clergat e sustot los benedictins, an espandit la coneishença qu'an sabut conservar pendent los sègles d'ignorància. 
E. Mascle* escrivut en 1931 : « l'Edat Mejancèira qu'a concebut l'art com un ensenhament. Tot çò qui èra utile a l'òmi de conéisher : l'istòria deu monde desempús la soa creacion, los dògmas de la religion, los exemples deus sents, l'ierarquia de las vertuts, la varietat de las sciéncias, de las arts e deus mestís, que l'èran ensenhats preus veiriaus de la glisa o per las estatuas deu pòrge. La catedrau qu'avossi meritat d'èste aperada d'aqueth nòm pertocant, que hit balhat preus estampaires deu sègle XV^au a un deus permèrs libres : "la Bíblia deus praubes ". Los simples, los ignorants, tots los que s'aperèvan "la senta plèba de Diu ", qu'aprenèn preus uelhs quasi tot çò que sabèn de la soa hida ». 
Lo Pòrge de Mamisan n'escapa pas ad aqueth principi. Que's lei de bas au som e que descriu la vi'a deu Crist, de la Nativitat a la resurreccion. Que rapèra daubuns principis com la batiada, la redempcion.... Que nes senhala que l'arribada de Jèsus èra prevista de longa data e que sols los qui an respectat los sons principis e se son preparats, seràn recebuts dens lo reiaume de Diu. Que nes ensenha fin finau que lo Crist, avent acceptat de's sacrificar entà nes sauvar de tots los pecats, qu'es ressuscitat. Lo Paradís que nes es aubèrt mès n'es pas accessible que pr'un esfòrç personau.

      En dehòra de l'estudi iconografic, lo Pòrge e lo son Portau que son ua vertadèra monografia de l'epòca (sègles XIIIau, XIVau e XVau). En Jòrdi Beaurain qu'i hèi un estudi metodic de las costumas e deus personatges. Que son estats recrutats dens totas las classas de la societat de l'Edat Mejancèira : la Glisa, la Reiautat, la Noblesa, la Borgesia, lo Pòble, los dus sèxes atau com tots los atges. Classats metodicament, qu'i tròbam : lo costume reiau, la tenuda deu Cavalèr, lo vestit sacerdotau, lo vestit femenin, los vestits populars, los instruments e las atrunas utilizadas atau com las aucupacions o las òbras a efectuar pendent los dotze mes de l'annada ; aquistes estant identificaders preus signes deu zodiac qui'us èran associats. 

      Que's pòt notar, qui si las armas e los abits an cambiat pendent lo temps, los instruments d'agricultura, au contrari, qu'èran i a chic de temps enqüèra, çò qu'èran i a ueit o nau cents ans. N'i a pas cent ans, los landés que's servivan enqüèra d'un araire qui sembla en tots punts a la qui figura suu Portau. La hauç, la dalha e lo hlagèth que son iths tanbei identics. 

      Aqueth passat bien contrastat qu'es ric d'ensenhaments, alternant prosperitat relativa e praubèr. Los elements naturaus que semblan mestrejats mès se n'i prénem pas guarda, que puirem estar a l'auba de navèths cambiaments divuts au rescauhament climatic e a las tempèstas violentas. Aqueth territòri que's diurà atelar a víver de navèras evolucions, tau com las viscudas precedentament ? 
 D'aqueth passat geologic, istoric e uman, lo priorat benedictin - la nòsta "Vielha Glisa" - que damòra lo testimòni unic e privilegiat. Tanbei ic sàpim preservar, la soa memòria que nes hèi tornar víver las òras granas de la nòsta comunautat. 

 ASEM — Istòria e Tradicions.

Detalhs tecnics sus las restauracions

de 1982 — 2002 

1) RESTAURACION DE LAS ESCULTURAS 

Lo diagnostic 
      Que s'a vist precedentament que l'interior deu Pòrge èra afectat per d'intensas degradacions atribuïdas a las arrepujadas capillaras e a las mancas d'estanqueïtat de la revestida exteriora. Las analisis qu'an muishat tanben que la deterioracion èra divuda a l'accion de las saus solublas sodicas famós per la soa accion destructora. L'aubertura de las granas n'èra pas ua mesura apropriada, pr'amor qu'a activat la ventilacion, l'evaporacion e donc las cristallizacions salias. Lo climat, qu'èra estable e umide, qu'es vadut mèi cambiadís, favorizant la mesa en solucion de las saus igroscopicas (lo lindau de cristallizacion de la halite e de la nitratine en particular qu'es situat end ua umiditat relativa de l'aire de 75%). 

Un cataplasma sacrificiau : ua desmarcha originau. 
      Après ensais de consolidacion infructuós au silicat d'etile, un cataplasma qu'es estat metut au punt dab Didier Groux (societat O'Tempora) e aplicat en 1997 sus las zònas de degradacion activa après ua consolidacion superficiau. Las mesuras qu'an confirmat que las saus se concentrèvan dens lo cataplasma fernèstas aubèrtas au mei deu cataplasma que permetèn de s'assegurar que la desagregacion èra arrestada, mentre que la pèira contunèva de's desagregar dens las zònas testimònis qui n'èran pas estadas cobèrtas. Aqueth cataplasma qu'es estat renovelat dus còps dinc en 2000, davant que la mesa hòra d'aiga de l'edifici sii acabada e que las operacions de restauracion pusquin començar.

Intervencions de restauracion menimosas
      Dens un permèr temps, la pausa d'un entaulat que hadè hrèita entad ua observacion detalhada, pui ua campanha fotografica e cartografica qu'a permetut de precisar l'estat de conservacion de la pèira e de las policromias.

      Las estatuas granas que son largament policròmas gràcias a la soa situacion e a l'atencion que'us s'a portada : dinc a dètz jaças que son estadas observadas. Suu Portau, la policròmia qu'es mèi incompleta. Qu'es absenta deus esgandiments. Las jaças picturaus, compausadas de multiplas colors e de huelhas de metau, que's redusissen en prova e que son luvadas per indrets, en fonccion de l'estat deu supòrt. Vestigis tardius de cauceatge que cobrissen la pèira o las jaças picturaus. Per l'estudi de la policròmia, solas quauquas analisis indispensablas que son estadas efectuadas, en particular l'identificacion d'ua jaça òcra espessa, qui recobriva las dauraduras en empastants considerablament l'escultura. Qu'èra temptant d'eliminar aqueth cauceatge tardiu utilizat entà comblar las mancas de las dauraduras. 
       Los estudis estratigrafics qu'an muishat que s'agiva en hèit de mantua jaça de preparacion òcras intercaladas dab mantua huelha d'aur. Aquiras preparacions qu'èran donc preservadas au medís títol que las autas colors. 
       La restauracion, bien delicada, qu'a avut per mira de fixar l'estat present e de melhorar la vision deu Portau en atenuants los contrastes divuts aus diferents nivèus de degradacion. Las tecnicas de conservacion seguentas que son estadas utilizadas : 
 - desposcatge au pincèu doç dab aspiracion entà retirar las poscas mòblas,

 - prat e refixatge de las policròmias luvadas, en prova, per ua emulsion acrilica en solucion aquosa a 3%,

 - eliminacion a l'escalpèu deus cauceatges mascant las policròmias e los detalhs escultats,

 - netejatge de las policròmias au coton-tija umide,

 - netejatge de la pèira nuda per micro sablatge dab aspiracion, a la prova d'alumina entad eliminar las tacas las mèi induradas,

 - pausa de solins provisòrias a basa de silici micronisada e d'aiga, prealablament au dessalatge, entà manténer las partidas fragilizadas (escatas). Aquera tecnica qu'es estada preferida ad ua extraccion classica per "facings" fixats dab ligants acrilics,

 - dessalatge de la pèira per aplicacion de cataplasmas,

 - consolidacion de la pèira au silicat d'etile,

 - microragreage sus la pèira desquamada (qui's destaca per lamellas o pedaç) e luvada dab ua mescla a basa de prova de pèira, de pigments mineraus e de caucia aeriana,

 - mesa en valor de la policròmia per tòcas d'integracion sus daubuas mancas e aplaniments dab pintruras per restauracion de tipe "Maimeri" reversibles.

Un dessalatge parciau e superficiau
      Lo dessalatge de la pèira qu'es estada l'operacion mèi delicada a l'entorn de la quau s'es articulat l'obrador. Qu'a necessitat la mesa au punt d'un cataplasma qui divè respóner aus critèris seguents : 
 - ua composicion purament minerau entad evitar tot desvolopament microbiologic,

 - ua aderéncia sufisenta entad assegurar la continuitat pèira-cataplasma, ua eliminacion facila, shetz risc de desarrigada, sustot en bordadura de las policròmias fragilas. 
      Après ensais preliminars, ua mescla a basa de silici micronisada, de sable fin e d'aiga desmineralizada qu'es estat seleccionat e aplicat manuaument en jaça de 1 a 3 cm sus haut o bas 85% de la pèira nuda deu Portau e de las estatuas polichròmas. 
      Cada aplicacion deu cataplasma qu'es estada seguida per l'analisi de prelevaments. Los taus qu'an significativament baishat après tres aplicacions suus 4 permèrs centimètres, autorizant ua consolidacion duradissa. Solas las concentracions de clorurs que son damoradas relativament hautas, dinc a 4.0cm de prohondor e versemblablament dens tota l'espessor de las maçonerias. L'organizacion e la debanada de l'obrador que son estadas ritmadas per cicles (aplicacion, secatge, eliminacion deu cataplasma, prelevament e analisis) de haut o bas dètz setmanas e mèi, en foncion de las condicions climaticas. 

Un imperatiu de conservacion preventiva e d'entertèn
       Gràcias a la mesa hòra d'aiga de l'edifici, lo dessalatge parciau pui la consolidacion superficiau an permetut d'arrestar las degradacions maugrat las saus enqüèra presentas. Lo caractèr experimentau de la desmarcha qu'impausa totun d'estar vigilant. La conservacion a tèrmi long de las esculturas qu'es estretament ligada au comportament d'aquiras saus impossiblas a eliminar de las maçonerias. Mantua mesura d'acantonament qu'es estada presas entà estabilizar las condicions termo idricas (barradura de las granas, creacion d'un contra-paret) e neutralizar las cristallizacions salias. Sondas de temperatura e d'umiditat installadas dens l'edifici que permeten de seguir la soa evolucion climatica. Un quasèrn de las carcas qu'es estat redigit devath l'impulsion de la conservacion regionau, en associant l'Arquitècte en cap, los restaurators e lo LRMH entà definir las règlas a seguir per las òbras venentas d'amainatjament deus abòrds e de valorizacion deu monument (esclairatge, visitas...).

2) RESTAURACION DE LAS PINTRURAS 

Le restauracion qu'a per mira de procedir : 
- au desgatjament e au netejatge de la jaça picturau situada devath lo cauceatge, 
- a l'estabilizacion e a la consolidacion de l'enduit supòrt, 
- a la consolidacion e a la restauracion de la jaça picturau. 

Davants de méter en plaça ua procedura de restauracion adaptada, que cau saber de qué son constituïdas las diferentas jaças : 
Lo supòrt, qu'es a díser la paret, qu'es ua maçoneria de bricas pleias au mortèr de sable e caucia. 
Ua jaça preparatòria que hèi besonh davant la pausa de la pintrura. Que s'agís ací d'un enduit aplicat dirèctament sus la paret. Qu'es prim, de color gris clar liugèrament ocrat e constituït d'ua mescla de sable majoritàriament qüarsós, dab un ligant a basa de caucia. 
La jaça picturau que's compausa de pintrura a basa de caucia constituïda d'un nombre important de colors ; que's reluva la preséncia deus pigments seguents : 
 - negue de carbòni, blanc de plomb, òcra roja, òcra jauna, verd moret a basa de gip, de calcita e de verd de Brunswick, verd a basa de malaquita, iranja a basa de mínium, roi moret a basa de cinabri. Que's reluva egaument sus la partida centrau deu registre superior, deus traç de color aur, aur a la huelha. 
 - Que's pòt notar dens lo registre superior que los personatges alats, a dreta de Diu lo Pair, que son realizats sus ua preparacion verda, a basa de verd de Brunswick, mentre qu'aquiths medís personatges, a man esquèrra, que son de color roja. Volontat de diferenciar las situacions deus personatges o bien e - s'agís d'un non acabat ? 
           Entà acabar, lo cauceatge qui recobriva l'ensemble d'aquera composicion qu'èra constituït d'au mens quate jaças de color blanca, compausadas de carbonat de calci, de blanc de plomb e de caséina. (rapòrt d'analisis N° 493 3 deu LRMH)

Operacions de conservacion e de restauracion
 La mira d'aquera restauracion, au delà de las operacions de conservacion, qu'èra de tornar ua unitat a l'òbra. Atau, qu'a hèit besonh, arron lo netejatge e la consolidacion, de tornar tocar aquiras pintruras. 
Tà çò deu desgatjament deu cauceatge 
            Aquera operacion que s'es efectuada mecanicament, a l'escalpèu ; lo cauceatge estant a basa de caséina, produit insoluble constituït de mantua jaça, qu'a presentat ua rigiditat grana e ua hòrta adesion a la jaça picturau sosjacenta. 
Consolidacion de la jaça picturau 
            A mesura de l'operacion de desgatjament deu cauceatge, que hadè hrèita de pre-assolidar la jaça picturau per injeccion dab l'ajuda d'agulhas finas. Après desgatjament complet deu cauceatge, l'ensemble qu'es estat assolidat per l'aplicacion d'ua emulsion acrilica en solucion a 10% dens l'aiga per capillaritat : que s'agís de har penetrar la solucion dinc a la joncion de la jaça picturau dab l'enduit de preparacion e aqueth, dab l'ajuda d'un tampon d'oata capvath un papèr japon. 
Netejatge 
            Aquera operacion qu'a consistit a desprovar la susfàcia dab l'ajuda d'un tampon de coton liugèrament umidificat dab un tension-actiu de tipe anionique. Per las zònas particularament lordejadas, lo netejatge qu'es estat realizat au coton-tija umidificat dab carbonat d'amòni en solucion saturada dens l'aiga. 
            Pui, duas zònas atacadas per microorganismes que son estadas tractadas au tetraclorure de benzalkonium. 
Retòca de la jaça picturau 
            Maugrat situacions diferentas e difusas sus l'ensemble de la susfàcia, sola l'aqüarella qu'es estada utilizada ; sol aqueth produit, a basa de goma arabica balha guarantidas de reversibilitat, d'estabilitat, e de per la soa matèria transparenta, ne permet pas de pintrats covrants de la jaça picturau originau. 
            Dotze colors establas a la lutz que son estadas utilizadas . 
Enduits de manca

            Suus enduits de mancas ond ua reïntegracion picturau èra possibla e justificada, ua tòca picturau dab reconstitucion figurativa qu'es estada realizada segon la tecnica de las "tratteggi" (la tòca, entad estar acceptabla suu plan critic, que divè contentar a duas exigéncias aparentament contradictòrias : 
- d'ua part, restablir la possibilitat de lectura shetz esfòrç que pusqui divertir l'espectator de la pura recepcion de l'imatge, 
- d'auta part, har en sòrta qu'aquera intervencion ne pusqui pas en nada faiçon enganar l'espectator sus la soa natura en se hants passar per l'òbra originau, en plaça de's har conéisher per çò qu'èra : ua intervencion actuau deu restaurator destinada a restablir, dens la mesura deu possible, l'unitat primitiva de l'imatge.) 
            Sus las autas, ond ua reïntegracion picturau n'èra pas justificabla, sola ua patina en glacís e a l'aqüarella, de tonalitat gris-òcra qu'es estada aplicada . 
Mancas e abrasions de la jaça picturau 
 Sus totas las susfàcias incompletas e hòrt abrasadas de la jaça picturau (jaça finau e jaça de preparacion) las retòcas que son estadas realizadas segon la tecnica deu repicatge. Aquera tecnica que consistís a cobrir cada punt mancant o imperfèit dab lo medís ton e la medissa valor que la jaça picturau originau mès, tenent compte de la matèria utilizada, dab ua matèria totjamèi transparenta.